Vergi ödəyicilərini maraqlandıran məsələlərdən biri də vətəndaşlardan onların şəxsi istifadəsində olan inventarların və digər ilə malların alış aktları ilə alınmasıdır. Bu zaman hansı vergi öhdəlikləri yaranır? Məsələyə sərbəst auditor Altay Cəfərov aydınlıq gətirir.

Vergi Məcəlləsinin 71-2.1. maddəsində bildirilir ki, Məcəllənin 130.1-1-ci maddəsinin müddəaları nəzərə alınmaqla vergi orqanında uçotda olmayan şəxslərdən mallar alındıqda alınmış mallara görə alış aktları və malların alışı tarixindən 5 gün müddətində elektron alış aktı tərtib edilir. Buradan aydın görünür ki, vergi ödəyicisi vətəndaşlardan istənilən malı ala bilər. Mal dedikdə inventarlar da ora aid olur.

Tutaq ki, “AA” MMC vətəndaşdan onun şəxsi istifadəsində olmuş 5.000 manatlıq stol, stul və digər inventarlar almaq istəyir. Bu zaman ortaya çıxa biləcək suallar nəzər yetirək.

- Bunun üçün rəsmiləşdirmə necə olmalıdır?

- Vətəndaşdan inventarların alınması alış aktı ilə rəsmiləşdirilməlidir.

- Bu hal üçün Vergi Məcəlləsinin 101.6-cı maddəsi tədbiq edilirmi?

- Məcəllənin 101.6-cı maddəsində qeyd edilib ki, vergi ödəyicisi kimi vergi orqanında uçotda olmayan fiziki şəxslərin “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” Qanunun 3.5-ci maddəsində göstərilən malların təqdim edilməsindən əldə edilən gəlirlərindən (bu Məcəllə ilə vergidən azad olunan gəlirlər istisna olmaqla) xərclər çıxılmadan 2 faiz dərəcə ilə vergi tutulur. Məcəllənin bu maddəsində “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” Qanuna birbaşa istinad olunur ki, bu qanunun 3.5-ci maddəsində olan alışlara inventarların alınması aid deyildir. Odur ki, vətəndaşdan alınan 5.000 manatlıq inventar üçün 2% vergi tutulmayacaqdır. Nəticə etibarilə “AA” MMC ödəmə mənbəyində heç bir vergi tutmayacaqdır.

- Bəs vətəndaş satdığı malın qarşılığında aldığı 5.000 manatdan vergi verməlidirmi?

- Məsələyə daha geniş çərçivədən baxılmalıdır. Faktiki olaraq vətəndaş sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul deyildir və satdığı inventarlar onun şəxsi istifadəsində olan əşyalardır. Yəni 5.000 manat sahibkarlıq fəaliyyətindən əldə olunan gəlir deyildir.

- Bu hansı gəlirlərə aid edilir?

- Qeyd etdiyimiz kimi, bu, sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir sayılmır. Vergi Məcəlləsinin 99.1-ci maddəsinə əsasən, muzdlu işə aid olmayan fəaliyyətdən gəlirlər sahibkarlıq və qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirlərdən ibarətdir. Məcəllənin 99.3.6. maddəsinə əsasən, sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədləri üçün istifadə olunmayan aktivlərin təqdim edilməsindən gəlir də qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlirə aiddir.

Göründüyü kimi, şəxsi istifadədə olan əşyaların təqdim edilməsindən gəlir qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir sayılır. Vətəndaşın aldə etdiyi 5.000 manat qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir olduğu üçün xərclər çıxılandan sonra 14% vergiyə cəlb olunur.

“AA” MMC-nin ödəmə mənbəyində vergi tutmaq öhdəliyi yoxdur. Belə hallarda vergi örqanları alış aktlarına görə vətəndaş haqqında bütün məlumatları da, vətəndaşın gəlirini (5.000 manatı) də görür. Qalır bu gəlirlə bağlı vətəndaşın xərclərinin müəyyənləşdirilməsi. Bunun üçün də vergi orqanları xüsusi prosedurlar tədbiq edərək vətəndaşın öz iştirakı ilə xərclərini müəyyənləşdirir. Son nəticədə yekun xalis gəlir aydınlaşır və vətəndaş tərəfindən 14% vergi ödənilir.