ABŞ-nin Kaliforniya Universitetinin “Fulbright” Proqramı çərçivəsində postdoktoru, tədqiqatçısı, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının şöbə rəisi Xəyaləddin Tağıyev Türkiyə, Gürcüstan, Litva və Azərbaycanın “FinTech” sektorunu araşdırıb. “vergiler.az” həmin tədqiqatın nəticəsi olaraq müəllifin hazırladığı məqaləni təqdim edir.

Məqalənin əvvəlki hissəsi ilə buradan tanış olmaq olar.

Azərbaycanda fintex sektorunun SWOT təhlili

Texnologiya maliyyə sisteminə daha çox nüfuz etdikcə bu sistem cəmiyyətin bütün təbəqələrindən olan insanların böyük marağına səbəb olur. Xüsusilə sahibkarlar və tədqiqatçılar bu sahənin araşdırılmasında maraqlıdırlar. Tədqiqatçılar ölkədə fintexin inkişaf səviyyəsini müəyyən etmək və onun bank sisteminə təsirini qiymətləndirmək üçün müxtəlif üsul və vasitələrdən istifadə edirlər. Onlardan biri SWOT təhlilinin aparılmasıdır.

Cədvəl 6. Azərbaycanda fintex sektorunun SWOT təhlili

Azərbaycanda aparılan SWOT təhlili nəticəsində müəyyən edildi ki, ölkədə fintexlərin böyük hissəsini əhatə edən ödənişlər və pul köçürmələri üzrə qanunvericilik bazası yeni qəbul olunduğu üçün tənzimlənmir. Təbii ki, bu sahənin tənzimlənməməsi ödəniş bazarında əlavə risklər yaradır və əhalinin fintexlərə inamının azalmasına səbəb olur. Ümumiyyətlə, fintexlər tənzimlənsə belə, banklarla müqayisədə işçilərinin daha az olması, bir çox funksiyalarının üçüncü tərəf təchizatçılara həvalə edilməsi və banklara nisbətən daha aşağı prudensial tələblərə malik olması əməliyyatlara çəkilən xərclərin aşağı düşməsinə səbəb olur. Bütün bunlar onlara bazarda baş verən dəyişikliklərə daha çevik reaksiya verməyə, qısa müddətdə bazara daha innovativ və texnologiya tutumlu xidmətlər təklif etməyə imkan verir. Fintexlər Azərbaycanın kənd yerlərində maliyyə xidmətlərindən istifadə imkanı olmayan insanlar üçün özünəxidmət terminalları vasitəsilə geniş çeşiddə ödəniş xidmətləri təklif edir. Bununla belə, banklarla müqayisədə Azərbaycanda yaşlı insanların fintexlərə və onların təqdim etdiyi xidmətlərdən istifadə imkanlarına inamı aşağıdır. Qəbul etmək lazımdır ki, innovasiya və texnologiyanın maliyyə sisteminə daha çox tətbiqi müəyyən səviyyədə daha böyük risk yaradır.

Texnologiya maliyyə sisteminə daha çox nüfuz etdikcə bu sistem cəmiyyətin
bütün təbəqələrindən olan insanların böyük marağına səbəb olur. Xüsusilə
sahibkarlar və tədqiqatçılar bu sahənin araşdırılmasında maraqlıdırlar

Sonda qeyd edək ki, fintexin Azərbaycandakı fəaliyyəti ölkəyə yeni innovativ texnologiyaların və maliyyə xidmətlərinin gətirilməsi, yeni iş potensialının yaradılması, investisiyanın cəlb edilməsi, maliyyə imkanlarının artırılması və əhalinin savadlılığının arıtrılması baxımından bir çox üstünlüklərə malikdir.

Nəticə

Fintexlərin artan təsiri cəmiyyətin bütün üzvləri tərəfindən açıq şəkildə qəbul edilir və onun aktuallığı gündən-günə artır. Fintexlərin bank sisteminə təsiri ilə bağlı müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Belə ki, aparılan elmi araşdırmalar nəticəsində müəyyən olunub ki, bəzi tədqiqatçılar fintexlərin bank sisteminə mənfi təsir göstərdiyini, bankların gəlirlərinin müəyyən hissəsinin onlar tərəfindən alındığını iddia edirlər. Bir qrup isə sübut etməyə çalışır ki, fintex ölkə iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinə, xüsusən də maliyyə sabitliyi, maliyyə inklüzivliyi, maliyyə savadlılığı, texnoloji innovasiyalar, yeni məhsul və xidmətlərin tətbiqi baxımından müsbət təsir göstərir.

Keyfiyyət göstəriciləri əsasında aparılan təhlillər göstərir ki, Azərbaycanda fintex təşkilatlarının sayının artması bankların qeyri-faiz gəlirlərinin azalmasına, maliyyə sektorunda rəqabət mühitinin genişlənməsinə, innovativ maliyyə xidmətlərinin artmasına, və əhalinin maliyyə savadlılığının yüksəldilməsinə gətirib çıxarıb. Bununla belə, Azərbaycanda fintexlərin inkişaf səviyyəsi nisbətən aşağıdır və bunun üçün kompleks tədbirlər həyata keçirilməlidir.