Praktikada müəyyən hüquqların, həmçinin proqram təminatlarının müddətli istifadəyə verilməsi, ticarət nişanlarından istifadə hüquqların ötürülməsi əməliyyatları çoxdur. Belə əməliyyatlar, əsasən, rezident vergi ödəyiciləri ilə qeyri-rezident şəxslər arasında olur. Royalti kimi tanınan bu cür əməliyyatlarda rezident və ya qeyri-resident kimi tanınan vergi ödəyicilərindən vergi tutulması necə reallaşır və ya necə tənzimlənir? Suala sərbəst auditor Altay Cəfərov aydınlıq gətirib.

Vergi Məcəlləsinin 13.2.23-cü maddəsinə əsasən, royalti - ədəbiyyat, incəsənət, yaxud elm əsərləri, proqram təminatı, kinematoqrafik filmlər və digər qeyri-maddi aktivlər üzərində müəllif hüquqlarından istifadə olunması, yaxud istifadə hüquqlarının verilməsinə görə, istənilən patentə, ticarət markasına, dizayn, yaxud modelə, plana, məxfi düstura, yaxud prosesə, sənaye, kommersiya, yaxud elmi təcrübəyə aid olan informasiyaya, sənaye, kommersiya və ya elmi avadanlıqdan istifadə, yaxud istifadə hüquqlarının verilməsinə görə mükafat şəklində alınan ödənişlərdir.

Misal 1: Tutaq ki, fiziki şəxs olan vergi ödəyicisi araşdırma məqaləsini qəzetlərdən birinə 500 manata satıb, digər məqaləsini isə müəllifliyi saxlanmaqla başqa qəzetə verib və 200 manat qonorar alıb.

Sual: bu əməliyyatlar royalti sayılırmı və onlardan vergi tutulması necə olacaq?

Birinci əməliyyat royalti sayılmır. Çünki araşdırmanın mülkiyyətçisi fiziki şəxsin özü olsa da, o bu məqaləni KİV-ə satıb. Bu halda məqalənin müəllifi onu satın alan KİV sayılacaq. Burada heç bir ödəmə mənbəyində vergi tutulması olmayacaq. Çünki əməliyyat royalti sayılmır. Vergiləri fiziki şəxs sahibkar özü 500 manat gəlir bəyan edərək ödəməlidir. Eyni qaydada məcburi sosial sığortanı da müəllif özü bəyan edərək ödəməlidir.

İkinci əməliyyat isə royalti sayılır və KİV ödəyəcəyi 200 manatdan 14 faiz ödəmə mənbəyində vergi və 15 faiz məcburi dövlət sosial sığorta haqqı tutmalıdır.

200 x 14% = 28 manat
200 * 15% = 30 manat
28 + 30 = 58 manat

Misal 2: “AA” MMC ƏDV ödəyicisidir və özünün proqram təminatından 10 il istifadə hüququnu ildə 3.000 manata “VV” MMC-yə verib. Eyni zamanda “AA” MMC qeyri-rezident olan “SS” LTD-dən başqa bir proqram təminatını istifadə hüququ ilə əldə edib və 5 il müddətinə hər il üçün 4000 dollar vəsait ödəyəcək.

Bu əməliyyatlar royalti sayılırmı və vergi tutulması necə olacaq?

Birinci əməliyyat royalti sayılır. Vergi Məcəlləsinin 124-cü maddəsinə görə royaltilərdən ödəmə mənbəyində tutulan vergi ancaq fiziki şəxslərə aid olduğundan burada ödəmə mənbəyində vergi tutulmir. Bu halda “AA” MMC əlavə dəyər vergisi (ƏDV) ödəməlidir.

3000:1,18 x 18% = 457,63 manat
3000 - 457,63 = 2542,37 manat

Həmçinin, son məbləğ ümumi gəlirə daxil edilərək, xərclər çıxıldıqdan sonra mənfəət vergisi ödənilməlidir.

İkinci əməliyyat isə royalti sayılır. Burada əsas məqam odur ki, hüququ verən şəxs qeyri-rezidentdir. Bu halda artıq “AA” MMC-nin vergi agenti olaraq ödəmə mənbəyində vergi tutma öhdəliyi yaranır. Vergi Məcəlləsinin 124.1.-ci maddəsinə əsasən, daşınan və daşınmaz əmlak üçün icarə haqqından, həmçinin rezidentin və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinin ödədiyi və ya onun adından ödənilən royaltidə gəlir bu Məcəllənin 13.2.16-cı maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycan mənbəyindən əldə edilmişdirsə, ödəmə mənbəyində 14 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.

Deməli, nəzərdən keçirdiyimiz halda “AA” MMC ödəyəcəyi məbləğdən ödəmə mənbəyində vergi tutaraq ödəməlidir:

4000 * 14% = 560 dollar

Bəs bu əməliyyat ƏDV tutulan əməliyyat sayılırmı?

Vergi Məcəlləsinin tələbinə görə, ƏDV məqsədləri üçün vergitutulma əməliyyatlarının Azərbaycan Respublikasında həyata keçirilməsi vacibdir. Amma iş və xidmətlər Məcəllənin 167-ci və 168-ci maddələrinə əsaslanmaqla gerçəkləşdirilməldir. Faktiki olaraq “SS” LTD hüquqları Azərbaycanda təqdim etməyıb. Amma xidmətlərin təqdim edilmə yeri 168-ci maddəyə əsaslanır: Məcəllənin 168.1.5-ci maddəsində olan xidmətlərin təqdim edilməsi yeri alıcının olduğu yer göstərilir. Əgər qeyri-rezidentin göstərdiyi xidmət həmin siyahıda yoxdursa, əməliyyat ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyat sayılmır və xidmət xaricdə göstərilmiş sayılır.168.1.5-ci maddədə əməliyyata uyğun olan bənddə deyilir:

• patentlərin, lisenziyaların, ticarət markalarının, müəlliflik və digər analoji hüquqların mülkiyyətə verilməsi və ya güzəşt edilməsi.

168.1.5-ci maddədə başqa bir uyğunluq yoxdur.Yəni bir çox vergi ödəyiciləri bu bəndə əsaslanmaqla qeyri-rezidentlərə royaltiyə görə ödənilən məbləğlərə 18% ƏDV hesablayırlar. Ancaq bu doğru deyildir. Nəzərdən keçirdiyimiz əməliyyat yuxarıda qeyd edilən bəndə əsasən royalti sayılmır. Bu, faktiki olaraq qeyri-maddi aktiv əməliyyatıdır. Yəni burada hüquqlardan istifadə olunması yox, hüquqların mükiyyətə verilməsi mövcuddur. Royalti isə hüquqların verilməsi əməliyyatıdır.

Odur ki, qeyri-rezident olan “SS” LTD-yə ödəyənəcək 4000 dollara ƏDV hesablanmır. Bu məbləğdən yalnız ödəmə mənbəyində vergi tutulur.

Fərqanə ALLAHVERDİQIZI