İcarəyə götürülmüş əsas vəsaitlər üzrə çəkilən təmir xərclərinin gəlirdən çıxılması qaydaları Vergi Məcəlləsinin 115.4 və 115.6.-1-ci maddələri ilə tənzimlənir. Qanunvericiliyin tələblərində maraq doğuran məqamları “Business Service Center” şirkətinin maliyyə və mühasibat işləri üzrə aparıcı mütəxəssisi Təbriz Məmmədli “vergiler.az”a şərh edib.

İcarəyə götürülmüş əsas vəsaitlərin təmiri, müddəti və digər şərtləri qanunvericiliklə müəyyən edilən qaydada icarəyə verənlə icarəçi arasında bağlanan müqavilədə öz əksini tapır. İcarədə olan əsas vəsaitlərə çəkilən təmir xərclərini hesablayarkən bu məqamlara diqqət etmək lazımdır:

1) İcarəyə götürülmüş əsas vəsait icarəçinin balansında uçota alındıqda;

2) İcarəyə götürülmüş əsas vəsait icarəçinin balansında uçota alınmadıqda;

3) İcarəçinin balansında uçota alınmayan əsas vəsaitlər üzrə çəkilən təmir işləri icarəyəverənin hesabına aparıldıqda, yaxud icarəçinin hesabına aparılaraq icarə haqqı ilə əvəzləşdirildikdə.

İcarəyə götürülmüş əsas vəsait icarəçinin balansında uçota alındıqda çəkilən təmir xərcləri Vergi Məcəlləsinin 115.4-cü maddəsinə uyğun olaraq 115.1-ci maddə ilə məhdudlaşdırılır. Yəni hər il üçün gəlirdən çıxılmalı olan təmir xərcləri əsas vəsaitlərin hər bir kateqoriyasının əvvəlki ilin sonuna qalıq dəyərinə müvafiq olaraq bina, tikinti, qurğular üzrə 2 faizədək; maşın avadanlıqlar, yüksək texnologiya məhsulları, nəqliyyat vasitələri üzrə 5 faizədək; digər əsas vəsaitlər üzrə isə 3 faizədək hesablanır.

Misal 1: Müəssisənin balansında olan nəqliyyat vasitəsinin 2022-ci ilin sonuna qalıq dəyəri 10 min manatdır. 2023-cü il üzrə 1.200 manat təmir xərci çəkilib. Bu halda 2023-cü il üzrə təmir xərci normasına uyğun olaraq müəssisənin xərcinə 500 manat hesablanacaq. Qalan normadan artıq 700 manat isə əsas vəsaitin qalıq dəyərini artıraraq ilin sonunda əsas vəsaitin qalıq dəyərinə uyğun amortizasiya şəklində ayırmalara yönəldiləcək.

İcarəyə götürülmüş əsas vəsait icarəçinin balansında uçota alınmadıqda çəkilən təmir xərcləri Vergi Məcəlləsinin 115.6-1-ci maddəsinə uyğun olaraq icarəçi tərəfindən kapitallaşdırılaraq təmir edilən əsas vəsaitin aid olduğu kateqoriya üzrə bu Məcəllənin 114.3-cü maddəsinə müvafiq olaraq amortizasiya olunur. 2023-cü ildə Vergi Məcəlləsinin 115.6-1-ci maddəsinə edilən əlavəyə əsasən, kapitallaşdırılmış təmir xərclərinin məbləği 500 manatdan az olduqda həmin məbləğ gəlirdən birbaşa çıxılır.

Misal 2: 2022-ci ildə müəssisənin balansında uçota alınmayan və əvvəlki ilin sonuna qalıq dəyəri 60.000 manat olan icarəyə götürülmüş binaya 2.000 manat təmir xərci çəkilib. Vergi Məcəlləsinə əsasən, həmin müəssisə icarəyə götürdüyü əsas vəsaiti balansında uçota almadığı üçün çəkilən təmir xərcini birbaşa gəlirdən çıxa bilməz. Ona görə də 2 000 manat təmir xərci kapitallaşdırılaraq Vergi Məcəlləsinin 114.3.1-ci maddəsinə uyğun olaraq amortizasiya şəklində xərcə salınacaq. Yəni 2022-ci il üzrə təmir xərci 140 manat məbləğində xərcə salınacaq.

2.000 x 7% = 140 manat.
2.000 - 140 = 1.860 manat.

Təmir xərcinin qalan hissəsi – 1.860 manat isə növbəti illərdə 7% həcmində amortizasiya olunaraq gəlirdən çıxıla bilər.

3-cü halda isə, yəni icarəçinin balansında uçota alınmayan əsas vəsaitlər üzrə çəkilən təmir işləri icarəyəverənin hesabına aparıldıqda, yaxud icarəçinin hesabına aparılaraq icarə haqqı ilə əvəzləşdirildikdə Vergi Məcəlləsinin 115.6-cı maddəsinə əsasən gəlirdən çıxıla bilməz.

Misal 3: Fərz edək ki, “AA” MMC avadanlığını “BB” MMC-yə 5.000 manata icarəyə verib. 1-ci halda icarə müqaviləsində razılaşdırılmış şərtə əsasən, icarəyəverən 5.000 manat təmir xərci çəkib. 2-ci halda isə razılaşdırılmış şərtə əsasən, icarəyəgötürən 5.000 manat təmir xərci çəkərək icarəyəverənlə icarə haqqı ilə əvəzləşdirib. Qeyd olunan hər iki halda avadanlığa çəkilən təmir xərci “BB” MMC tərəfindən xərcə salına bilməz.

Vergi Məcəlləsinin müddəaları təmir xərclərinin gəlirdən çıxılan məbləğini məhdudlaşdırır, vergi ödəyicilərinin digər mənbələr hesabına təmir işlərini həyata keçirməsini isə qadağan etmir.