23 Yanvar 2025

VERGİLƏR

SOSİAL-İQTİSADİ ONLAYN QƏZET

İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatçısı – Teodor Şults

Amerika iqtisadçısı Teodor Şults (Theodore William Schultz) 30 aprel 1902-ci ildə Cənubi Dakota ştatının Arlinqton şəhərində anadan olub. Birinci Dünya Müharibəsi zamanı ciddi işçi qüvvəsi çatışmazlığı səbəbindən o, əsasən, ailə təsərrüfatında işləyib və məktəbə getməyib. Müharibədən sonra 1921-ci ildə Cənubi Dakota Dövlət Kollecində qısa aqronomluq kurslarında təhsil alıb. 1920-ci ilin iqtisadi böhranı zamanı kənd təsərrüfatı məhsullarının kəskin ucuzlaşması, bankların müflisləşməsi, bir çox təsərrüfatların bağlanması təhlükəsi Teodor Şultsda bu iqtisadi sarsıntıların altında yatan səbəbləri anlamaq və araşdırmaq istəyi yaradıb. 1924-cü ildə kollecə qayıdıb və 1926-cı ildə oranı bakalavr dərəcəsi ilə bitirib. 1928-ci ildə Viskonsin Universitetində təhsilini davam etdirən T.Şults magistr dərəcəsi, iki il sonra – 1930-cu ildə isə kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı üzrə elmlər doktoru dərəcəsi alıb. O, başqa ölkələrdəki kənd təsərrüfatı istehsalçılarının davranışı ilə maraqlanmış və bu məqsədlə 1929-cu ilin yayında SSRİ-də olmuş, ölkənin müxtəlif bölgələrində bu mövzu ilə bağlı məlumatlar toplayıb.

Bir müddət ABŞ-də Ayova Universitetində dərs deyib, 1943-cü ildə Çikaqo Universitetində professor kimi işə başlayıb, 1972-ci ilə - təqaüdə çıxana qədər burada çalışıb. Çikaqodakı fəaliyyətinin ilkin dövründə qlobal kənd təsərrüfatı problemləri ilə xüsusilə maraqlanıb.

İkinci Dünya Müharibəsindən sonra iqtisadi inkişafın geniş yayılmış problemlərinin tədqiqinə maraq göstərib. Onu buna vadar edən Qərbi Almaniyanın bərpasına yönəldilmiş “Marşal planı” çərçivəsində maliyyə və maddi yardım nəticəsində müşahidə olunan iqtisadi artım olub.

1949-1967-ci illərdə ABŞ-nin İqtisadi Tədqiqatlar Milli Bürosunun direktoru olub. 1950-ci illərdə inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadiyyatını tədqiq edib. Həmin illərdə zəif inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadiyyatının bütün sahələrini, o cümlədən kənd təsərrüfatını əhatə edən “Latın Amerikasına texnoloji yardım” layihəsinə rəhbərlik edib.

1960-cı illərdə Çikaqo Universitetində Müqayisəli Təhsil Mərkəzinin rəhbəri olub. Müharibədən sonrakı illərdə Latın Amerikası, Asiya və Afrikanın inkişaf etməkdə olan ölkələrinin bir sıra hökumətlərinə məsləhətçi kimi kömək edib.

Teodor Şultsun elmi əsərlərinin bir hissəsi kənd təsərrüfatına, inkişaf etməkdə olan ölkələrin iqtisadi inkişaf problemlərinə həsr olunub. O, iqtisadiyyatı zəif inkişaf etmiş ölkələrin inkişafında və yoxsulluqdan qurtulmasında “insan kapitalı” konsepsiyasının müəllifidir.

“Qeyri-sabit iqtisadiyyatda kənd təsərrüfatı” (1945); “Kənd təsərrüfatının iqtisadi təşkili” (1953); “Təhsilin iqtisadi dəyəri” (1963); “Ənənəvi kənd təsərrüfatının transformasiyası” (1964); “İqtisadi artım və kənd təsərrüfatı” (1968); “İnsan kapitalına investisiyalar: təhsil və tədqiqatın rolu” (1971); “İnsanlara investisiya: əhali keyfiyyətinin iqtisadiyyatı” (1981) və s. kimi əsərləri ilə dünya iqtisadiyyat elminə böyük töhfələr verib.

Teodor Şults 1979-cu ildə "İnkişaf etməkdə olan ölkələrin problemlərinə tətbiq edilən novator iqtisadi inkişaf tədqiqatlarına görə" Artur Lyuis ilə birlikdə İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.
Böyük alim 26 fevral 1998-ci ildə İllinoys ştatının Evanston şəhərində vəfat edib.

VergiDaşınmaz əmlak alan şəxslər üçün ƏDV-nin geri qaytarılması qaydaları VergiƏvvəlki tarixə ƏDV qeydiyyatı üçün müraciət etmək mümkündürmü? Vergiİşçilərə ödənilən yemək xərcinə görə gəlir vergisi tutulmalıdırmı? VergiYanlış ödənilmiş məcburi dövlət sosial sığorta məbləğinin geri qaytarılması VergiFərdi qaydada foto, audio-video xidmətləri göstərən şəxs ƏDV ödəyicisi ola bilərmi? VergiMənzilin kirayəsinə görə vergini kim ödəməlidir? VergiFərdi şəkildə hüquqi xidmət göstərən fiziki şəxslərin öhdəlikləri VergiYük gömrük bəyannamələri haqqında vergi oqranına məlumat verilməsi VergiTəsis sənədlərinə edilən dəyişikliklər necə rəsmiləşdirilir? Vergiİşğaldan azad edilmiş ərazilərdə uçota alınmayan şirkət vergi güzəştlərindən yararlana bilərmi?