İcbari tibbi sığorta haqqı əməkhaqqından məcburi şəkildə tutulur. Mövzu ilə bağlı bəzi məqamlara insan resurslarının idarə olunması mütəxəssisi Nihad Əliyev aydınlıq gətirir.

İcbari tibbi sığorta tarifləri 28 oktyabr 1999-cu il tarixli “Tibbi sığorta haqqında” Qanunla tənzimlənir. İcbari tibbi sığorta tarifləri aşağıdakı faiz dərəcələri ilə müəyyən edilir:

- işəgötürən tərəfindən işçinin əməkhaqqının 8.000 manatadək olan hissəsindən 2 faiz, 8.000 manatdan yuxarı olan hissəsindən 0,5 faiz;

- işçi tərəfindən əməkhaqqının 8.000 manatadək olan hissəsindən 2 faiz, 8.000 manatdan yuxarı olan hissəsindən 0,5 faiz.

Misal 1: Dövlət müəssisəsində 900 manat vəzifə maaşı ilə əsas iş yeri kimi mühasib vəzifəsində ay ərzində bütün iş günlərində (5 günlük iş refimi) tam çalışan işçi müharibə veteranı və ikinci qrup əlildir (müvafiq təsdiqedici sənədlər təqdim olunub)

İşçi tərəfindən ödənəcək icbari tibbi sığorta haqqının məbləği belə hesablanır:

900 x 2% = 18 manat.

900 manat - işçiyə hesablanmış aylıq əməkhaqqı;

2% - icbari tibbi sığorta tariflərinə cəlb olunan gəlirin faizi;

18 manat - hesablanmış əməkhaqqından tutulan icbari tibbi sığortanın məbləği.

Misal 2: Dövlət müəssisəsində 9.000 manat vəzifə maaşı ilə əsas iş yeri kimi mühasib vəzifəsində ay ərzində bütün iş günlərində (5 günlük iş refimi) tam çalışan işçi müharibə veteranı və ikinci qrup əlildir (müvafiq təsdiqedici sənədlər təqdim olunub).

İşçi tərəfindən ödənəcək icbari tibbi sığorta haqqının məbləği belə hesablanır:

9.000 – 8.000 = 1.000 manat;
1.000 x 0,5% = 5 manat;
8.000 x 2% = 160 manat;
5 + 160 = 165 manat.

Burada işçinin əməkhaqqının 8.000 manatadək olan hissəsindən 2%, qalan hissəsindən isə 0,5% icbari tibbi sığorta haqqı hesablanır.

Göründüyü kimi, işsizlikdən sığorta və icbari tibbi sığorta haqlarının tutulması zamanı fiziki şəxslərin gəlir vergisində nəzərdə tutulan güzəştlər nəzərə alınmayıb. Təcrübədə daha tez-tez verilən suallardan biri işsizlikdən sığorta və icbari tibbi sığorta haqlarına cəlb olunmayan gəlirlərlə bağlıdır. Yaxşı olardı ki, bu gəlirlər “Sosial sığorta haqqında” qanunun 15-ci və Vergi Məcəlləsinin 102-ci maddəsində olduğu kimi, yuxarıda qeyd olunan qanunlarda da dəqiq qeyd olunsun. “İşsizlikdən sığorta haqqında”qanunun 9-cu maddəsinə əsasən, sığorta tarifləri işçiyə (sığortaolunana) münasibətdə “əməkhaqqı”na, işəgötürənə (sığortaedənə) münasibətdə “əmək haqqı fondu”na uyğun müəyyən olunur. Eləcə də “Tibbi sığorta haqqında” Qanunun 15-10-cu maddəsinə əsasən, işçiyə (sığortaolunana) və işəgötürənə (sığortaedənə) münasibətdə “əməkhaqqı”na uyğun müəyyən olunur. Bunları nəzərə alaraq birmənalı deyə bilərik ki, Əmək Məcəlləsinin 157-ci maddəsinin müddəalarına əsasən, əməkhaqqı anlayışına daxil olmayan gəlirlər işsizlikdən sığorta və icbari tibbi sığorta haqlarına cəlb olunmamalıdır. Yeri gəlmişən, “İşsizlikdən sığorta haqqında” Qanunun 9-cu maddəsində işlədilən “əməkhaqqı fondu” ifadəsi təcrübədə müəyyən suallar yaradır. Gələcəkdə bu ifadənin daha dəqiq izahı, tərkibi qeyd edilsə, daha məqsədəuyğun olar.

Əsas: “Əmək qanunvericiliyinin tətbiqi və əməkhaqqı hesablanması zamanı yaranan aktual məsələlərin tam praktiki izahı” kitabı