İtaliya Azərbaycanın Avropa İttifaqında (Aİ) əsas iqtisadi-ticarət tərəfdaşıdır. Ötən il iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 16 milyard dollar təşkil edib və təkcə enerji sənayesində deyil, digər sahələrdə də artım potensialı var.  Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Yeni geosiyasi şəraitdə Azərbaycanın rolu” adlı sessiyada çıxış etdiyi Beynəlxalq Cernobbio Forumunda (TEHA Forumu) iştirakı bir daha sübut etdi ki, yalnız müxtəlif ölkələr arasında açıq və dürüst dialoq onların xalqlarına konkret fayda gətirə bilər.

Mövzu ilə bağlı “vergiler.az”ın suallarına italiyalı ekspert və analitik Valentina Şabert cavab verir.
 

- İtaliya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərin hazırkı vəziyyəti necədir və yüksək səviyyəli səfərlər onların genişlənməsinə necə töhfə verəcək?

- İtaliya ilə Azərbaycan arasında münasibətlər karbohidrogen sektorundan kənara çıxan və nəqliyyat, logistika, investisiya, mədəniyyət, siyasət sahələrini əhatə edən güclü strateji tərəfdaşlıqla xarakterizə olunur. 2 aprel 2022-ci il tarixində İtaliyanın xarici işlər və beynəlxalq əməkdaşlıq naziri Luici Di Mayonun Bakıya səfəri çərçivəsində Azərbaycan və İtaliya arasında Strateji Dialoqun ilk iclası keçirilib. Görüşün yekunlarına əsasən protokol imzalanıb. Bu sənəd sayəsində ölkələrimiz arasında əlaqələr yeni, daha yüksək səviyyəyə qalxıb.

Bu ilin noyabrında Azərbaycan paytaxtında keçiriləcək COP29-a hazırlıq çərçivəsində İtaliya ilə davamlılıq, yaşıl enerji və bərpaolunan mənbələrlə bağlı mühüm müzakirələr açılıb. Fikrimcə, müxtəlif qurumlar arasında yüksək səviyyəli dialoq və hər iki tərəfdən səfərlərin artması, şübhəsiz ki, iki ölkə arasında strateji münasibətlərin təsdiqlənməsinə kömək edəcək. Bu tədbirlər ölkələrimiz arasında tərəfdaşlığın gücləndirilməsi üçün gələcək addımların araşdırılmasına kömək edəcək.

Digər məsələlərlə yanaşı, qeyd etmək lazımdır ki, İtaliya ilə Azərbaycan onilliklər ərzində səmimi münasibətləri qoruyub saxlayır. İtaliya Azərbaycanın qələbəsini dərhal tanıdı və İtaliyanın sənaye naziri Adolfo Urso 44 günlük müharibədən cəmi bir neçə gün sonra ölkənin işğaldan azad edilmiş ərazilərinə səfər etdi. İtaliya Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsində həmişə Azərbaycanın ədalətli mövqeyini müdafiə edib.

İtaliya ilə Azərbaycan arasında münasibətlər karbohidrogen sektorundan
kənara çıxan və nəqliyyat, logistika, investisiya, mədəniyyət, siyasət sahələrini
əhatə edən güclü strateji tərəfdaşlıqla xarakterizə olunur

- Bakı ilə Roma arasındakı münasibətlərdə enerjinin rolu hansı səviyyədədir? Bərpaolunan enerji sahəsində iki ölkə arasında əlaqələri gücləndirmək imkanı varmı? Roma COP29-a uğurla ev sahibliyi etməkdə Bakıya necə dəstək ola bilər?

- Azərbaycan İtaliyaya neft tədarükündə birinci, qaz tədarükündə isə üçüncü yerdədir. Cənub Qaz Dəhlizi və Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) ikitərəfli enerji əməkdaşlığının gücləndirilməsində mühüm amillərdir. Eyni zamanda, neft və qaz İtaliya ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli münasibətləri xarakterizə edən yeganə element deyil.

Biz bərpaolunan enerji sahəsində əməkdaşlığı fəal şəkildə gücləndirə bilərik. Artıq iki ölkənin şirkətləri termokimyəvi emal texnologiyalarından istifadə etməklə yaşıl layihələr üzərində işləmək üçün müqavilələr imzalayıblar. Azərbaycan hökuməti İtaliya-Azərbaycan birgə müəssisələrinin sayının artırılması təşəbbüsü ilə çıxış edib. İtaliyanın enerji şirkətləri ətraf mühitin mühafizəsi və bərpaolunan enerji məsələlərində təcrübə vektorları kimi qəbul edilir. Daha sıx əməkdaşlıq külək, dəniz, günəş və geotermal enerji sahələrində qarşılıqlı faydalı layihələrin inkişafına kömək edə bilər.

- TAP layihəsi Avropanın, o cümlədən İtaliyanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində mühüm rol oynayır. Bakının Aİ-ni və xüsusən də Romanı enerji resursları ilə təmin etməkdə rolunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Hazırda kəmərin ötürücülük qabiliyyəti 10 milyard kubmetrdir, lakin onu 20 milyard kubmetrə qədər artırmaq olar. Bu gün TAP İtaliyanın qaz tələbatının təxminən 10 faizini ödəyir. Avropa İttifaqı ilə imzalanmış sazişlər hesabına Azərbaycanın Avropaya tədarük etdiyi qaz həcmlərinin gözlənilən artımı ilə İtaliyanın TAP vasitəsilə qaz tədarükü iki dəfə artacaq.

2023-cü ildə İtaliya Azərbaycandan TAP vasitəsilə təxminən 10 milyard kubmetr qaz alıb. İki ölkə arasında əsas qaz dəhlizi olan TAP-ın rolunun gücləndirilməsi Azərbaycanın İtaliyanın neft və qaz bazarında mövqeyini daha da gücləndirə bilər. Azərbaycanın bir sıra amillərə görə İtaliyaya enerji təhlükəsizliyi proqramının həyata keçirilməsində yardım etmək üçün böyük imkanları var. Bu amillərə aşağı siyasi risk, daxili sabitlik, əlverişli coğrafi yerləşmə və transmilli qaz infrastrukturunun mövcudluğu daxildir.

Bu gün TAP İtaliyanın qaz tələbatının təxminən 10 faizini ödəyir. Avropa İttifaqı ilə
imzalanmış sazişlər hesabına Azərbaycanın Avropaya tədarük etdiyi qaz həcmlərinin
gözlənilən artımı ilə İtaliyanın TAP vasitəsilə qaz tədarükü iki dəfə artacaq

- İtaliya şirkətləri Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin bərpası prosesində iştirak edirmi? Hazırda hansı layihələr planlaşdırılıb?

- İtaliya işğaldan azad edilmiş ərazilərdə həyata keçirilən layihələrdə fəal iştirak edir. Bu layihələr, şübhəsiz ki, Azərbaycan üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir və onların İtaliya şirkətlərinə həvalə olunması çox şeydən xəbər verir.

İtaliya şirkətləri Türkiyə şirkətlərindən sonra Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinin bərpası ilə bağlı layihələrə qoşulan ikinci şirkətlər olub. Art Cloud Network tərəfindən görülən işlər bu baxımdan bir nümunədir. Bundan əlavə, İtaliya-Azərbaycan Ticarət Palatası azad edilmiş ərazilərin bərpasına italiyalı sahibkarların cəlb edilməsi imkanlarının araşdırılması üçün mühüm kanaldır.

- İtaliya-Azərbaycan dəyirmi masası çərçivəsində istehsal və xidmətlər sahəsində birgə müəssisələrin yaradılması, elmi-tədqiqat və təcrübə-konstruktor layihələrinin həyata keçirilməsi və təcrübə mübadiləsinə dair sənədlər imzalanıb. İki ölkə arasında əməkdaşlığın hansı sahələrini daha perspektivli hesab edirsiniz?

- Son on ildə İtaliya şirkətləri Azərbaycan iqtisadiyyatına 1 milyard avrodan çox sərmayə qoyublar. Qeyri-neft sektoruna investisiyalar əsasən kənd təsərrüfatı, tikinti, bərpaolunan enerji layihələri və infrastruktura yönəldilib. Bundan əlavə, İtaliya şirkətləri Ələt azad iqtisadi zonasında həyata keçirilən layihələrə böyük maraq göstərirlər. Bundan əlavə, təhsil sahəsində akademik və ümumi əməkdaşlıq mühüm elementdir. İtaliya-Azərbaycan Universitetinin tədris planı iqtisadiyyatın strateji sahələrini, o cümlədən kənd təsərrüfatı, qida emalı, maşınqayırma, elektrik enerjisi və elektronika, nəqliyyat və infrastruktur mühəndisliyi, memarlıq, şəhərsalma və landşaft memarlığı, dizayn, sosial elmlər, biznesin idarə edilməsini əhatə edir.

Son on ildə İtaliya şirkətləri Azərbaycan iqtisadiyyatına 1 milyard avrodan çox sərmayə
qoyublar. Qeyri-neft sektoruna investisiyalar əsasən kənd təsərrüfatı, tikinti,
bərpaolunan enerji layihələri və infrastruktura yönəldilib

- İtaliya Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir. Sizcə, ticarət əlaqələrinin şaxələndirilməsi üçün hansı addımlar atıla bilər və əməkdaşlığın hansı qeyri-enerji sahələrinin inkişaf perspektivləri var?

- 2024-cü ilin əvvəlinə Azərbaycan bazarında müxtəlif sektorlarda 110-dan çox şirkət fəaliyyət göstərir. Onların mövcudluğu Azərbaycan-İtaliya tərəfdaşlığının sırf neft və qaza əsaslanması ilə bağlı ümumi, lakin yanlış inamı aradan qaldırmağa kömək edir. Bu şirkətlər sənayenin geniş spektrində fəaliyyət göstərir: kənd təsərrüfatından tikintiyə, telekommunikasiyadan ticarətə və sənayeyə qədər. Bundan əlavə, daha çox diqqətə ehtiyacı olduğunu düşündüyüm başqa bir əməkdaşlıq sahəsi memarlıqdır. Son bir neçə ildə iki ölkə arasında memarlıq, mədəni və humanitar sahələrdə əməkdaşlıq yüksələn xətlə inkişaf edib: Heydər Əliyev Fondu pandemiyadan əvvəl İtaliyada bir çox layihələr həyata keçirib, Roma və Vatikanda mədəniyyət abidələrinin bərpası üzərində işləyib. Heydər Əliyev Fondu ilə Vatikan arasında əsası qoyulan bu uğurlu əməkdaşlıq mədəni irsin qorunması ilə yanaşı, dinlərarası dialoqun inkişafına da töhfə verir.

Tamilla MƏMMƏDOVA