“Azərbaycan və Əfqanıstanın iqtisadi, ticarət və investisiya əlaqələrinin inkişafı üçün böyük perspektivləri var. Qarşılıqlı investisiyaların artımı üçün xüsusilə infrastruktur, enerji, kənd təsərrüfatı və logistika sahələrində yüksək potensial mövcuddur”. 

Əfqan ekspert Cəlal Bazvan “vergiler.az”a müsahibəsində Azərbaycan-Əfqanıstan münasibətləri ilə bağlı bir sıra məqamlardan danışıb. 
 

- Azərbaycan Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev Özbəkistana səfəri çərçivəsində bu ölkənin hökumət başçısı Abdulla Aripov və Əfqanıstanın Baş naziri vəzifəsini icra edən Əbdül Qani Baradar ilə görüşlər keçirib. Görüşlər Termez şəhərində Beynəlxalq Ticarət Mərkəzinin açılışı çərçivəsində baş tutub. Ölkələrimiz arasında iqtisadi-ticarət və investisiya sahələrində əlaqələrin perspektivlərini necə qiymətləndirirsiniz? Qarşılıqlı investisiyalar üçün cari artım potensialı necədir?

- Azərbaycan və Əfqanıstanın iqtisadi, ticarət və investisiya əlaqələrinin inkişafı üçün böyük perspektivləri var. Qarşılıqlı investisiyaların artımı üçün xüsusilə infrastruktur, enerji, kənd təsərrüfatı və logistika sahələrində yüksək potensial mövcuddur.

Avqustun 29-da açılmış “Termez” Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi transsərhəd ticarətin genişlənməsinə böyük kömək göstərəcək. Bu mərkəz daha geniş regionda həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli ticarəti artıracaq. Bu kontekstdə Azərbaycanın Baş nazirinin müavini Şahin Mustafayev, Özbəkistan hökumətinin başçısı Abdulla Aripov və Əfqanıstanın Baş naziri vəzifəsini icra edən Əbdül Qani Baradar arasında bu yaxınlarda keçirilmiş görüşü regional əməkdaşlığın gücləndirilməsinə sadiqliyin təzahürü kimi dəyərləndirmək olar. Azərbaycan və Əfqanıstan qarşılıqlı faydalı iqtisadi əməkdaşlıq məqsədilə öz coğrafi mövqelərindən istifadə etmək üçün hər cür imkana malikdirlər.

Termez azad ticarət zonasına giriş viza verilmədən xüsusi dəhliz vasitəsilə mövcuddur. Mərkəz təkcə yerli sakinlərə deyil, həm də Əfqanıstanın ən yaxın yaşayış məntəqələrinə, Tacikistan, Türkmənistan və digər ölkələrdən olan istehlakçılara xidmət göstərəcək.

Avqustun 29-da açılmış “Termez” Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi
transsərhəd ticarətin genişlənməsinə böyük kömək göstərəcək.
Bu mərkəz daha geniş regionda həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli ticarəti artıracaq

- Görüş zamanı tərəflər, həmçinin, nəqliyyat-tranzit sektorunda əməkdaşlıq imkanlarını nəzərdən keçirib, Lapis-Lazuli beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin inkişafının vacibliyini qeyd ediblər. İki ölkə arasında nəqliyyat və yükdaşıma sahəsində əməkdaşlıq hansı səviyyədədir?

- Lapis Lazuli beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin inkişafı Azərbaycan, Əfqanıstan və digər regional tərəfdaşlar arasında əlaqələrin yaxşılaşdırılmasında mühüm elementdir. Nəqliyyat və yükdaşıma sahəsində əməkdaşlığımız müsbət istiqamətdə inkişaf edir. Bu dəhliz nəinki daşıma vaxtını və xərclərini azaldır, həm də ticarət yollarının səmərəliliyini artırır və onu cəlbedici biznes variantına çevirir. Bu dəhlizin inkişafına diqqət bizim regional inteqrasiyanın gücləndirilməsində, təkmilləşdirilmiş logistika və nəqliyyat infrastrukturu vasitəsilə iqtisadi inkişafın təşviqində qarşılıqlı marağımızı vurğulayır.

- “Termez” Beynəlxalq Ticarət Mərkəzinin açılışı Əfqanıstanla iqtisadi əlaqələrin genişlənməsinə necə töhfə verəcək?

- “Termez” Beynəlxalq Ticarət Mərkəzinin açılışı Əfqanıstanla iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsində mühüm mərhələdir. Bu obyekt transsərhəd ticarət üçün əsas mərkəz rolunu oynayacaq və artan ticarət mübadiləsini dəstəkləmək üçün lazımi infrastrukturu təmin edəcək. Ticarət Mərkəzi gömrük prosedurlarını sadələşdirməklə və müasir logistika imkanlarını təklif etməklə ticarət əməliyyatlarının səmərəliliyini artıracaq, maneələri azaldacaq və daha əlverişli biznes mühiti yaradacaq. Bu, təkcə Azərbaycan və Əfqanıstan arasında ikitərəfli ticarəti artırmayacaq, həm də daha geniş regionda iqtisadi sabitliyə və artıma töhfə verəcək.

Lapis Lazuli beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin inkişafı Azərbaycan, Əfqanıstan və
digər regional tərəfdaşlar arasında əlaqələrin yaxşılaşdırılmasında mühüm elementdir

- Bəs əsas ixrac və idxal olunan ticarət məhsulları hansılardır? İkitərəfli ticarətimiz necə dəyişib? Gələcəklə bağlı proqnozlarınız nədir?

- Azərbaycanın Əfqanıstana əsas ixrac məhsulları neft-qaz, neft-kimya və tikinti materialları, idxalı isə əsasən kənd təsərrüfatı məhsulları, tekstil və sənətkarlıq məhsullarıdır.

Son illər ikitərəfli ticarət müsbət tendensiya nümayiş etdirir və bu, iki ölkə arasında artan iqtisadi əlaqələri əks etdirir. “Termez” Beynəlxalq Ticarət Mərkəzinin açılışı və Lapis Lazuli nəqliyyat dəhlizinin genişləndirilməsi kimi ticarət infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi üzrə davamlı səylərlə biz qarşıdakı illərdə ikitərəfli ticarətdə əhəmiyyətli artım proqnozlaşdırırıq. Çox güman ki, diqqət ticarət məhsullarının şaxələndirilməsi, yeni sektorlara doğru genişlənmə və qarşılıqlı investisiyaların artırılmasına yönəldiləcək.

- Sizcə, COP29 tədbiri çərçivəsində Azərbaycanda yaşıl iqtisadiyyatın inkişafı üçün hansı perspektivlər var? Bəs Əfqanıstanda yaşıl iqtisadiyyat hansı səviyyədədir?

- Azərbaycan bərpaolunan enerji, xüsusilə külək və günəş enerjisi sahəsində nəzərəçarpacaq irəliləyiş əldə edib və dayanıqlı infrastruktur layihələrinə sərmayə qoyur. Əfqanıstana gəlincə, ölkəmizdə yaşıl iqtisadiyyat hələ başlanğıc mərhələdə olsa da, onun əhəmiyyətinin tanınması getdikcə artır. Əfqanıstan Azərbaycanın təcrübəsini öyrənməkdə maraqlıdır və xüsusilə kənd yerlərində bərpaolunan enerji mənbələrinin inkişafına səy göstərir. Bu addımlar ənənəvi yanacaqlardan asılılığı və ətraf mühitin deqradasiyasını azaltmaq üçün atılır. Bu sahədə birgə səylər ölkələrimiz arasında əməkdaşlıq üçün yeni yollar aça bilər.

Azərbaycanın Əfqanıstana əsas ixrac məhsulları neft-qaz, neft-kimya və
tikinti materialları, idxalı isə əsasən kənd təsərrüfatı məhsulları,
tekstil və sənətkarlıq məhsullarıdır

- Əfqanıstan Azərbaycanla hansı iqtisadi sahələrdə əməkdaşlığı genişləndirməkdə maraqlıdır? Azərbaycan iqtisadiyyatının hansı sahələri əfqan sahibkarlarını cəlb edir?

Əfqanıstanın maraqları:

- Enerji: Əfqanıstan enerji sektorunda, xüsusilə təbii qaz və elektrik enerjisinə çıxış baxımından Azərbaycanla əməkdaşlığı genişləndirməyə çalışır.

- İnfrastruktur: Əfqanıstan Azərbaycan təcrübəsindən və investisiyalarından istifadə etməklə öz infrastrukturunu, o cümlədən nəqliyyat, enerji və kommunikasiya şəbəkələrini inkişaf etdirməkdə maraqlıdır.

- Kənd təsərrüfatı: Azərbaycanın kənd təsərrüfatı potensialını nəzərə alaraq, Əfqanıstan öz kənd təsərrüfatı sektorunu modernləşdirməyə və Azərbaycanın dəyərli yardım göstərə biləcəyi sahələrdə ərzaq təhlükəsizliyini yaxşılaşdırmağa çalışır.

Azərbaycanın cəlbedici sahələri:

- Enerji: Azərbaycanın enerji sektoru, xüsusilə təbii qaz və bərpaolunan enerji Əfqanıstan sahibkarları üçün cəlbedicidir.

- Kənd təsərrüfatı: Azərbaycanın müasir kənd təsərrüfatı üsulları və qida emalı sahəsində təcrübəsi əfqan investorları üçün maraqlı ola bilər.

- Turizm: Azərbaycanın inkişaf edən turizm sənayesi əfqan sahibkarlarına qonaqpərvərlik və əlaqəli sektorlara sərmayə yatırmaq üçün imkanlar təklif edir.

Əfqanıstan Azərbaycanın təcrübəsini öyrənməkdə maraqlıdır və xüsusilə
kənd yerlərində bərpaolunan enerji mənbələrinin inkişafına səy göstərir

- Azərbaycanın elektron idarəetmə (e-governance) sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər bir çox ölkələr və beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən yüksək qiymətləndirilir. Ölkələrimiz arasında informasiya-kommunikasiya texnologiyaları (İKT) sahəsində əməkdaşlıq hansı səviyyədədir?

- Azərbaycanın elektron hökumət sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər həqiqətən də təqdirəlayiqdir və bir çox ölkələr üçün nümunədir. Əfqanıstan şəffaflığın, səmərəliliyin və vətəndaşların cəlb edilməsinin təşviqində elektron idarəetmənin dəyərini qəbul edir. İnformasiya və kommunikasiya texnologiyaları (İKT) sahəsində əməkdaşlığımız artır və Əfqanıstan Azərbaycanın təcrübəsini öyrənmək və ən yaxşı təcrübələri mənimsəməkdə maraqlıdır.

Birgə İKT təşəbbüsləri, o cümlədən potensialın artırılması proqramları, texnologiya transferi və birgə rəqəmsal infrastruktur layihələri ikitərəfli əlaqələrimizi əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıra və Əfqanıstanın idarəetmə sistemlərini modernləşdirmək səylərini dəstəkləyə bilər. Bununla belə, İKT sahəsində əməkdaşlığı artırmaq üçün məhdud internet bağlantısı və ixtisaslı kadr çatışmazlığı kimi problemlər həll edilməlidir.

Tamilla MƏMMƏDOVA