Azərbaycan Qazaxıstanın Cənubi Qafqazda ən mühüm ticarət və iqtisadi tərəfdaşıdır. Əminliklə demək olar ki, son illər ərzində iki ölkə arasında münasibətlər yeni səviyyəyə yüksəlib və bu istiqamətdə dövlət başçılarının qarşılıqlı səfərləri də mühüm rol oynayıb.

Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2022-ci ildə Azərbaycan ilə Qazaxıstan arasında ticarət dövriyyəsi 598,5 milyon dollar təşkil edib ki, bu da bir il əvvəlkindən 4,4 dəfə çoxdur. Bu dövrdə Azərbaycandan Qazaxıstana qeyri-neft ixracı 2,56 dəfə artaraq 102,7 milyon dollar təşkil edib.

“vergiler.az”ın suallarına Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti yanında Qazaxıstan Strateji Araşdırmalar İnstitutunun Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin aparıcı eksperti Miras Jiyenbayev cavab verir.

- Qazaxıstan və Azərbaycan arasında ticarət-iqtisadi və investisiya sahəsində əməkdaşlığın perspektivləri ilə bağlı fikrinizi bilmək istərdim.

- Qazaxıstan və Azərbaycanın intensiv iqtisadi əməkdaşlığının yüksək perspektivləri mövcuddur. İqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün dayanıqlı əsaslar var: bura inkişaf gündəminin sinxronlaşdırılması, yüksək səviyyəli siyasi dialoq və ikitərəfli münasibətlərin keyfiyyəti daxildir. Bu, iqtisadi və investisiya əməkdaşlığını artırmağa imkan verən aktivlərdir.

İqtisadi əməkdaşlığın qarşısında praktiki olaraq heç bir maneə və məhdudiyyət yoxdur. Azərbaycanla Qazaxıstan arasında ticarət dövriyyəsinin 1 milyard dollara çatdırılması vəzifəsi, əslində, minimum plandır və bu plan yaxın bir-iki ildə kifayət qədər asanlıqla həyata keçirilə bilər. Hazırkı ticarət dövriyyəsi və qarşılıqlı investisiyaların həcmi kifayət deyil, qonşular olaraq biz bu istiqamətdə daha geniş düşünməliyik. Biz əməkdaşlıq üçün ən iddialı məqsədləri formalaşdırmalıyıq.

Azərbaycanla Qazaxıstan arasında ticarət dövriyyəsinin 1 milyard
dollara çatdırılması vəzifəsi, əslində, minimum plandır və bu plan
yaxın bir-iki ildə kifayət qədər asanlıqla həyata keçirilə bilər

- Azərbaycanla Qazaxıstan arasında əməkdaşlığın hansı sahələrini daha perspektivli hesab etmək olar?

- Yeni regional əlaqələr ticarət, iqtisadi və investisiya əməkdaşlığımıza konseptual əlavə ola bilər. Qazaxıstanla Azərbaycan arasında ən yüksək siyasi etimadın iqtisadi etimada çevrilməsini təmin etmək vacibdir.

Bizim dəniz sərhədimiz olan Xəzər dənizinin tamhüquqlu birgə inkişaf qütbünə çevrilməsini təmin etmək çox vacibdir. Bu, bizim siyasi və iqtisadi münasibətlərimizin asimmetriyasını bərabərləşdirə bilər. İnfrastruktur layihələrinin bütün spektri - onların planlaşdırılması, dizaynı və tikintisindən tutmuş texniki xidmətə qədər - investisiyalarımız üçün yeni perspektivli sahəyə çevrilə və ölkənin inkişafı üçün müsbət təsirlər yarada bilər.

- Mövcud geosiyasi vəziyyəti nəzərə alaraq, qlobal yükdaşımalarda Orta Dəhlizin perspektivlərini və onun inkişafında Azərbaycan və Qazaxıstanın rolunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Geosiyasi vəziyyət kifayət qədər qısa bir tarixi müddət ərzində xeyirxah ola bilər, lakin qalan vaxtda dövlətləri ya “komfort zonasını” tərk etməyə sövq edir, onların inkişaf paradiqmalarını və konseptual yanaşmalarını keyfiyyətcə dəyişdirir, ya da dövlətlərin inkişafını uzun illər geriyə çəkir. Mövcud vəziyyət də istisna deyil. Biz bütün qlobal idarəetmə sisteminin ən dramatik böhranının şahidi oluruq, burada böyük dövlətlər arasında qarşıdurma dərəcəsi bəlkə də Soyuq Müharibə dövründən daha yüksəkdir. Dünya ayrı-ayrı bloklara və muxtar makroregionlara bölünərək inklüzivliyini itirir. Bu gün Avrasiya Qərblə Şərqi, Çini və Avropa İttifaqını birləşdirən ənənəvi təchizat zəncirlərinin mahiyyətcə məhv edildiyi bir vəziyyətdədir.

Avropa və Asiyanın böyük iqtisadi mərkəzlərinin bir-birindən qopduğu bir kontekstdə Orta Dəhliz layihəsi konseptual olaraq Avrasiya məkanının yeni əlaqə şəbəkəsini yaratmaq cəhdidir. Əvvəlki dövrün nəqliyyat dəhlizləri iqtisadi cəhətdən sərfəli olsa da, bu böhran alternativlərin çatışmazlığının təhlükələrini bir daha təsdiqlədi. Orta dəhliz ağlabatan alternativdir və onun uzunmüddətli inkişafının prioritetləşdirilməsi vacibdir. Sonda bu, bütün maraqlı dövlətlərin çoxölçülü iqtisadi təhlükəsizliyi məsələsidir.

Avropa və Asiyanın böyük iqtisadi mərkəzlərinin bir-birindən
qopduğu bir kontekstdə Orta Dəhliz layihəsi konseptual olaraq
Avrasiya məkanının yeni əlaqə şəbəkəsini yaratmaq cəhdidir

- Azərbaycandan Türkiyəyə, daha sonra isə Avropaya qısa marşrut təklif edəcək Zəngəzur dəhlizinin açılması yükdaşıma sektorunun, o cümlədən Qazaxıstandan gətirilən yüklərin həcminə hansı töhfəni verə bilər?

- Yeni dəhlizlərin işə salınmasının məntiqi son dərəcə sadədir: regionlarda nə qədər əlçatan və perspektivli dəhlizlərimiz olsa, qlobal proseslərin istənilən afterşokları qarşısında bir o qədər dayanıqlı ola bilərik. Zəngəzur dəhlizi Cənubi Qafqazla yanaşı, region dövlətləri üçün də yeni imkanlar yaradacaq.

- Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlıq hər iki ölkə üçün az əhəmiyyət kəsb etmir. Sizcə, təşkilat üzvlərinin qarşısında duran əsas problemlər hansılardır və onların öhdəsindən necə gəlmək olar?

- Bəlkə də Türk Dövlətləri Təşkilatının qarşısında duran əsas strateji problem ətalətsiz inkişaf riskidir. Türk Dövlətləri Təşkilatının üzvləri üçün çoxtərəfli əməkdaşlıq gündəminin fəallığını təmin etmək prinsipial əhəmiyyət kəsb edir. Dünyanın əsaslı dəyişikliklərlə üzləşdiyi bu gün Türk Dövlətləri Təşkilatı iqtisadi, humanitar, hərbi-siyasi və sivilizasiya ölçülərində irəliləmək üçün nadir tarixi şans əldə edir.

- Trans Qafqaz marşrutları Qazaxıstan üçün hansı imkanlar açır? Bu istiqamətdə hərəkəti artırmaq üçün nə etmək lazımdır?

- Əvvəla, bu marşrutların inkişafı indi və daha uzunmüddətli perspektivdə yeni imkanlar yaratmaq deməkdir. Bu, Respublikamızın qərb rayonlarının inkişafı və bu regionların iqtisadi inkişaf modellərinin struktur transformasiyasının mümkünlüyüdür. Əgər bu gün orada karbohidrogenlər çıxarılırsa, yaxın 5-10 ildə Trans Qafqaz marşrutlarının inkişaf dinamikası regionlar üçün yeni iqtisadi modelin konturlarını müəyyən edəcək. Bu, regional iqtisadiyyatları keyfiyyətcə yenidən işə salmağa, nəqliyyat və logistika infrastrukturunu inkişaf etdirməyə, mühüm infrastruktur obyektlərini yeniləməyə və modernləşdirməyə, Çin, Azərbaycan, Türkiyə, Aİ və bütün regional tərəfdaşlarla ticarəti daha effektiv inkişaf etdirməyə imkan verəcək.

Tamilla MƏMMƏDOVA