Vergi Məcəlləsinin 218.6.2-ci maddəsinə əsasən, Məcəllənin 218.5.10-cu maddəsinin müddəalarından asılı olmayaraq vergi ödəyicisi kimi vergi orqanında uçotda olmayan şəxslərə (əhaliyə) göstərilən xidmətlərdən başqa, xidmətlərin göstərilməsini həyata keçirən şəxslər tərəfindən əhaliyə xidmətlə yanaşı, hüquqi şəxslərə və vergi ödəyicisi kimi vergi orqanında uçotda olan fiziki şəxslərə xidmətlərin göstərilməsi həyata keçirilirsə, rüb ərzində elektron qaimə-faktura ilə rəsmiləşdirilməli olan əməliyyatların həcmi xidmətlərin göstərilməsi üzrə ümumi əməliyyatların (satışdankənar gəlirlər istisna olmaqla) həcminin 30 faizindən çox olmadıqda xidmət göstərən tərəf sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi ola bilər. Mövzunu iqtisadçı ekspert İsmayıl Bağırov şərh edir.

Vergi Məcəlləsinin bu maddəsinin tətbiqinin əsas məqsədi vergi ödəyicisi həm əhaliyə, həm də hüquqi şəxslərə və vergi ödəyicisi kimi vergi orqanında uçotda olan fiziki şəxslərə xidmətlər göstərdikdə vergilərin hesablanması qaydasını müəyyən etməkdir.

Vergi Məcəlləsinin bu maddəsinə əsasən, rüb ərzində vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura təqdim etməklə həyata keçirilən xidmətlərin həcmi xidmətlərin göstərilməsi üzrə ümumi əməliyyatların (satışdankənar gəlirlər istisna olmaqla) həcminin 30 faizindən çox olmadıqda vergi ödəyicisi fəaliyyətini sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi kimi davam etdirə bilər. Vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura təqdim etməklə göstərilən xidmətlərin həcmi xidmətlərin göstərilməsi üzrə ümumi əməliyyatların həcminin 30 faizindən çox olduqda isə vergi ödəyicisi fəaliyyətini sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi kimi davam etdirə bilməz.

Misal 1. Tutaq ki, işçilərinin sayı 5 nəfər olan MMC mühasibat işləri ilə bağlı həm vergi ödəyicilərinə, həm də əhaliyə müxtəlif növ xidmətlər göstərir. MMC-nin 2020-ci ilin 1-ci rübündə göstərdiyi xidmətlərin ümumi həcmi 56.000 manat, vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura əsasında göstərdiyi xidmətlər üzrə əməliyyatların həcmi 14.000 manat, bu fəaliyyətə aid olan xərc isə 16.000 manat olmuşdur. Bu halda MMC-nin fəaliyyətini hansı formada həyata keçirəcəyini müəyyən etdikdən sonra verginin hesablanması qaydasına baxaq.

Əvvəlcə MMC-nin rüb ərzində vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura əsasında göstərdiyi xidmətlər üzrə əməliyyatlarının MMC-nin xidmətlərin göstərilməsi üzrə ümumi əməliyyatlarında xüsusi çəkisini müəyyən etməliyik. Bunun üçün vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura ilə rəsmiləşdirilmiş əməliyyatların cəmi olan 14.000 manatı xidmətlərin göstərilməsi üzrə ümumi əməliyyatların cəmi olan 56.000 manata bölərək xüsusi çəki məbləğinin 25% ((14.000 / 56.000) x 100 = 25%) olduğunu müəyyən edirik.

Göründüyü kimi, rüb ərzində vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura təqdim etməklə həyata keçirilmiş əməliyyatların həcmi xidmətlərin göstərilməsi üzrə ümumi əməliyyatların (satışdankənar gəlirlər istisna olmaqla) həcminin 30 faizindən çox olmadığından, MMC fəaliyyətini sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi kimi davam etdirə bilər. Bu halda, büdcəyə ödənilməli olan sadələşdirilmiş vergi məbləği isə 1.120 manat ( 56.000 x 2% = 1120) təşkil edəcəkdir.

Misal 2. Tutaq ki, işçilərinin sayı 7 nəfər olan firma həm vergi ödəyicilərinə, həm də əhaliyə məsləhət xidməti göstərir. Firmanın 2020-ci il üzrə göstərdiyi məsləhət xidmətləri üzrə illik ümumi gəliri 160.000 manat, o cümlədən vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura əsasında göstərdiyi xidmətlər üzrə əməliyyatların həcmi 80.000 manat, bu fəaliyyətə aid olan xərci isə 60.000 manat olmuşdur. Bundan əlavə, firmanın 1-ci rüb ərzində göstərdiyi məsləhət xidmətlərinin ümumi həcmi 90.000 manat, vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura əsasında göstərdiyi xidmətlərin həcmi isə 36.000 manat olmuşdur. Bu halda firmanın fəaliyyətini hansı formada həyata keçirəcəyini müəyyən etdikdən sonra verginin hesablanması qaydasına baxaq.

Əvvəlcə firmanın rüb ərzində vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura əsasında göstərdiyi xidmətlərin firmanın ümumi əməliyyatlarında xüsusi çəkisini müəyyən etməliyik. Bunun üçün vergi ödəyicilərinə göstərilmiş xidmətlər üzrə əməliyyatların cəmini – 36.000 manatı rüb ərzində göstərdiyi xidmətlərin üzrə ümumi əməliyyatların cəminə – 90.000 manata bölərək xüsusi çəki nisbətinin 40% ((36.000 / 90.000) x 100 = 40%) olduğunu müəyyən edirik.

Vergi Məcəlləsinin 218.6.2-ci maddəsinə əsasən, rüb ərzində vergi ödəyicilərinə elektron qaimə-faktura əsasında göstərilən xidmətlər üzrə əməliyyatların həcmi xidmətlərin göstərilməsi üzrə ümumi əməliyyatların həcminin 30 faizindən çox olduqda vergi ödəyicisi fəaliyyətini sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi kimi davam etdirə bilməz. Buna görə də firma gəlir vergisinin ödəyicisi kimi fəaliyyət göstərməlidir. Məsələmizdəki vergi ödəyicisinin 7 nəfər işçisi olduğu və illik gəliri 200.000 manatdan az olduğu üçün mikro sahibkarliq subyekti meyarına uyğun gəldiyindən, Vergi Məcəlləsinin 102.1.30.-cu maddəsinin şərtlərini də nəzərə almaqla ümumi gəlirdən gəlirin əldə edilməsi ilə bağlı olan xərci çıxdıqdan sonra qalan 100.000 manat (160.000 – 60.000 = 100.000 manat) gəliri ilə vergidən azad olunan hissəni müəyyən etmək üçün həmin gəlirə 75 faiz güzəşt tətbiq etməklə alınan 75.000 manat ( 100.000 x 75% = 75.000 manat) məbləğ arsındakı fərqdən – 25.000 manatdan (100.000 – 75.000 = 25.000 manat) firma 5000 manat (25.000 x 20% = 5000 manat ) mənfəət vergisi hesablayacaqdır.

Hazırladı:
Fəxriyyə İKRAMQIZI