Müəssisənin gəlirindən çıxılmayan xərclərinin mənfəət vergisi bəyannaməsinin hansı hissəsində qeyd olunması ilə bağlı mühasiblər arasında fərqli yanaşmaların olduğu müşahidə edilir. Məsələyə “vergiler.az” oxucuları üçün iqtisadçı ekspert Anar Bayramov aydınlıq gətirib.

Bəzi mütəxəssislər Məcəllənin 109-cu maddəsinə əsasən gəlirdən çıxılmayan xərcləri əvvəlcə mənfəət vergisi bəyannaməsinin 232-ci sətrində (“Digər xərclər”) qeyd edir, sonra isə həmin məbləği bəyannamənin 235-ci (“Ümumi gəlirdən çıxılmayan xərclər”) sətrində qeyd edir.

Nəzərə almaq lazımdır ki, Vergi Məcəlləsinin 109-cu maddəsinə əsasən, gəlirdən çıxılmayan xərclər mənfəət vergisi bəyannaməsinin "Hesabat dövrü üçün verginin hesablanması" bölməsinin 249-cu sətrində (Vergi Məcəlləsinə əsasən, gəlirdən çıxılmayan xərclər) və müvafiq olaraq 249.1, 249.2 və 249.3-cü altsətirlərində qeyd edilməlidir.

Bəs həmin məbləğ bəyannamənin 1 saylı Əlavəsinin hansı hissəsində yazılmalıdır? Nəzərə alsaq ki, gəlirdən çıxılmayan xərclər müəssisənin sərəncamında qalan xalis mənfəəti hesabına kompensasiya edilir, o zaman həmin məbləğ bəyannamənin 1 saylı Əlavəsinin 2.1.2-ci sətrində ("Hesabat dövrünün xalis mənfəti") "Silinmişdir” hissəsinə yazılmalıdır.

Bəs Mənfəət vergisi bəyannaməsinin 235-ci sətri – "Ümumi gəlirdən çıxılmayan xərclər" hansı məqsədlər üçün nəzərdə tutulub? Bildiyimiz kimi, Vergi Məcəlləsinin 104-cü maddəsinə əsasən, rezident müəssisə üçün vergitutma obyekti onun mənfəətidir. Mənfəət özü isə müəssisənin bütün gəlirləri (vergidən azad edilən gəlirlərindən başqa) ilə gəlirdən çıxılan xərc (vergidən azad edilən gəlirlər üzrə çəkilən xərclərdən başqa) arasındakı fərqdir.

Misal: Tutaq ki, müəssisə həm kənd təsərrüfatı məhsullarının topdan ticarəti ilə, həm də kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olur. Müəssisənin il ərzində ümumi dövriyyəsi 100.000 manat olub. Bu dövriyyənin 30.000 manatlıq hissəsi kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalından əldə edilib. Həmçinin, müəssisənin il ərzində ümumi xərcləri 60.000 manat təşkil edib ki, bunun da 10.000 manatı birbaşa kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə bağlı xərclərdir. Onu da nəzərə alaq ki, Vergi Məcəlləsinin 106.1.14-cü maddəsinə əsasən, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalından əldə edilən gəlirlər mənfəət vergisindən azaddır. Mənfəət vergisi bəyannaməsi tərtib edilərkən əvvəlcə gəlirlər hissəsinə 100.000 manat ümumi gəlirlər qeyd edilir. Sonra kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalından əldə edilən 30.000 manat vergidən azad edilən dövriyyə bəyannamənin 219.4-cü sətrinə (“Gəlirlər üzrə azadolmalar və güzəştlər”) qeyd edilir. Sonra 60.000 manat ümumi xərclər şərti olaraq 221.4-cü sətrə (“Malın dəyəri”) qeyd edilir. Amma bu xərclərin 10.000 manatlıq hissəsi vergidən azad edilən dövriyyə - kənd təsərrüfatı istehsalı fəaliyyəti ilə bağlı olduğu üçün həmin məbləğ ümumi xərclərdən çıxılaraq bəyannamənin 235-ci sətrinə (“Ümumi gəlirdən çıxılan xərclər”) qeyd edilir. Beləliklə, müəssisənin vergiyə cəlb edilən gəlirləri 70.000 manat, bu gəlirlərin əldə olunması ilə bağlı xərcləri isə 50.000 manatdır:

100.000 -30.000 = 70.000 manat;
60.000 -10.000 = 50.000 manat.

Müəssisənin vergitutma məqsədləri üçün mənfəəti isə 20.000 manat təşkil edəcəkdir:

70.000 – 50.000 = 20.000 manat.

Yuxarıda qeyd olunanları nəzərə alaraq, bir daha vurğulamaq istəyirəm ki, Vergi Məcəlləsinin 109.2-ci və 109.3-cü maddələrinə əsasən, müəssiənin gəlirdən çıxılmayan xərcləri mənfəət vergisi bəyannaməsinin 235-ci sətrinə və onun alt sətirlərinə deyil, bəyannamənin 249-cu sətrinə və onun alt sətirlərinə yazılmalıdır.