İşçilərin isdən azad olunmasının rəsmiləşdirməsində müəyyən qanun pozuntularına və ya qaydalara riayət edilməməsinə rast gəlinir. Bu məsələ ilə bağlı meydana gələn suallara auditor Altay Cəfərov aydınlıq gətirir.

Sual 1: Əmək müqaviləsini bir neçə əsasla ləğv etmək olarmı?

Əmək Məcəlləsinin 76-cı maddəsinə əsasən:

1. İşəgötürən tərəfindən əmək müqaviləsinə bu Məcəllənin 68, 69, 70, 73, 74 və 75-ci maddələrində nəzərdə tutulan əsaslardan yalnız biri ilə xitam verilə bilər;

2. Əmək müqaviləsinə eyni zamanda iki və daha artıq əsasla, həmçinin qanunvericilikdə nəzərdə tutulmayan əsasla, habelə bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş əmək müqaviləsinin ləğv edilməsi qaydalarına əməl olunmadan xitam verilə bilməz.

Deməli, işçi ilə bağlanılmış əmək müqaviləsinə xitam verilməsi üçün bir neçə səbəb olarsa, müqaviləyə bunun ancaq biri ilə xitam verilməlidir. Məsələn, işçinin əmək müqaviləsinin müddətinin qurtarmağı ilə onun öz xahişinə əsasən işdən azad olunması tarixləri üst-üstə düşərsə, o zaman müqaviləyə Əmək Məcəlləsinin 69.1-ci və ya 68.2 (b) maddələri ilə xitam verilməlidir.

Sual 2: Əmək müqaviləsinə Əmək Məcəlləsində olmayan xitam səbəblərindən başqa səbəblə xitam vermək olarmı?

Əmək Məcəlləsinin 75-ci maddəsinə əsasən, buMəcəllədə nəzərdə tutulmayan, qanunvericliyə zidd olmayan, amma əmək müqaviləsində qeyd edilmiş əsaslarla işçini işdən azad etmək olar. Burada əsas məqam odur ki, müqavilə bağlayanda və sonradan xitam səbəblərinə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Yəni bu səbəblər Məcəllədə olmaya bilər, ancaq qanunveciliyə zidd olmalı deyil.

Sual 3: “Qanunvericiliyə zidd” dedikdə nə başa düşülür?

Bu ifadə ümumi anlayışdır. Əsas məqam kimi əmək münasibətlərinə aid olan digər normativ aktların tələblərinə zidd olmaması nəzərdə tutulur. Yəni işçi ilə işəgötürən arasında əsas münasibətlər əmək müqaviləsinə görə tənzimlənir və əmək münasibətləri də əmək qanunvericiliyinə aid olan normativ aktlarla müəyyənləşdirilir.

Sual 4: Əmr verilmədən müqaviləni xitam etmək olarmı?

Əmək Məcəlləsinin 76-cı maddəsinin ikinci cümləsində belə bir ifadə qeyd edilib: “...... habelə bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş əmək müqaviləsinin ləğv edilməsi qaydalarına əməl olunmadan xitam verilə bilməz.” Məcəllədə müyyənləşdirilmiş əsas qaydalardan biri əmək müqaviləsinin xitam verilməsi ilə bağlı əmrin(sərəncamın, qərarın) verilməsinin vacibliyidir.

Sual 5: Bildiriş sisteminə birbaşa xitam məlumatlarınıdaxil etməklə əmək müqaviləsinə xitam vermək olarmı?

Belə bir rəsmiləşdirmə qaydalara tam ziddir. Bəzən belə düşünürlər ki, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin (ƏƏSMN) əmək müqaviləsi bildiriş sisteminə məlumatların, həmçinin xitam məlumatlarının daxil edilməsi ilə birbaşa əmək müqaviləsinə xitam verilməsi tam qanuna uyğundur. Nəzərinizə çatdırım ki, bildirişin əldə olunması əmək müqaviləsi ilə bağlı bir çox hüquqların qüvvəyə minməsini təsdiqləyən addımdır.Yəni bildiriş olmadan bildirişə aid əmək münasibətlərinin hüquqi qüvvəsi yoxdur. Amma bildirişə kimi Əmək Məcəlləsinin digər tələbləri vardir ki,onlarsız həmin bildirişin özünün də hüquqi qüvvəsi olmur. Odur ki, xitam bildirişinədək yuxarıda qeyd edilmiş xitam səbəbləri olmalıdır. Bununla bağlı müvafiq ilkin sənədləşmələr aparılmalı, əmr (sərəncam, qərar) imzalanmalı və bundan sonra xitam ƏƏSMN-in bildiriş sisteminə daxil edilməlidir.

Fərqanə Allahverdiqızı