Gəlir (mənfəət) vergisinin üstünlüklərindən biri də bu vergi hesablanarkən gəlirin əldə edilməsinə sərf edilmiş xərclərin gəlirdən çıxılmasına imkan verilməsidir. Mövzunu maliyyə mütəxəssisi Vüqar Mirheydərov şərh edir.

Xərclərin gəlirdən çıxılması sahibkarın işində istifadə olunan əsas vəsaitlərin təmirinə də aiddir. Lakin bu xərclərin məbləği ilə bağlı müəyyən zəruri məhdudiyyətlər qoyulub. Bu məhdudiyyətlər Vergi Məcəlləsinin 115-ci maddəsində təsvir edilib.

Vergi uçotunda tanınan təmir xərclərinin məbləği, keçən ilin sonundakı maya dəyəri ilə əlaqələndirilir:

-bina və tikililər üzrə - keçən ilin sonunda xərclərin 2% -ə qədər;

-maşınlar və avadanlıqlar, həmçinin yüksək texnologiyaların məhsulu olan hesablama texnikası üzrə - keçən ilin sonunda maya dəyərinin 5% -ə qədər, nəqliyyat vasitələri üzrə - keçən ilin sonunda mayanın 5% -i;

-digər əsas fondlar üçün - keçən ilin sonunda maliyyətin 3% -ə qədər.

Amortizasiya olunmayan aktivlərin vergi uçotunda tanınması isə təmin edilmir.

Misal. Fərz edək ki, "AA" MMC şirkəti biznes fəaliyyətində qalıq dəyəri 2019-cu ilin sonunda 450 manat olan printerdən istifadə edir. Şirkət bu əsas vəsaitin təmiri üçün 2020-ci ildə 40 manat xərcləyib. Sadə hesablama göstərəcək ki, həmin məbləğdən yalnız 22,50 manat xərclənə və gəlirdən çıxıla bilər: 450*5%=22,50. Bəs qalan 17,50 manat necə olsun?

Vergi Məcəlləsinin 115.2 maddəsinə əsasən bu məbləğ əsas vəsaitin dəyərinə əlavə edilməli və onunla birlikdə amortizasiya edilməlidir. Beləliklə, 2020-ci ilin sonuna printerin qalıq dəyəri aşağıdakı kimi hesablanmalıdır:

450 – 112,50 (2020-ci il üçün amortizasiya) + 17,50 (təmir dəyərinin bir hissəsi vergi uçotunda xərc kimi tanınmır) = 355 manat.

İl ərzində təmir xərcləri dərəcəsinin istifadə olunmamış hissəsinin növbəti hesabat dövrlərinə keçirilməsimaraq doğurur. Məsələn, yuxarıdakı misala qayıtsaq, “AA” MMC 2020-ci ildə təmir xərclərinin 355 * 5% = 17,75 manat normasını istifadə etməsə, növbəti ildə bu məbləğ 2021-ci il tarixinə əlavə ediləcək:

(355-25%) * 5% + 17,75 = 13,31 + 17,75 = 31,06 manat.

İcarəyə götürülmüş əsas vəsaitlərin təmirinə çəkilmiş xərclər yalnız həmin xərclərin icarə haqqı ilə əvəzləşdirilmədiyi və həmin əsas vəsaitlərin icarəçinin balansına götürüldüyü halda gəlirdən çıxıla bilər. Əks halda həmin xərclər bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına silinir.

Fəxriyyə İkramqızı