-Tahir müəllim, yeni qaydaların təsdiqi və nizamnamədə edilən dəyişikliklər hansı zərurətdən irəli gəlib?
- Pandemiyanın iqtisadiyyata vurduğu zərərin ölçülməsi ilə bağlı həm dünyada, həm də Azərbaycanda müxtəlif təhlillər aparılır. Bu ilin 5 ayı ərzində xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə görülən məhdudlaşdırıcı tədbirlər nəticəsində Azərbaycan iqtisadiyyatı itki ilə üzləşib, ümumi daxili məhsulumuz 1,7 faiz azalıb. Bu o deməkdir ki, iqtisadiyyatda zərərlə üzləşmiş bir çox sahələrdə yeni dəstək mexanizmlərinin tətbiqinə zərurət yaranıb. Xatırladım ki, hələ bir neçə ay öncə Azərbaycan Prezidentinin fərmanı ilə pandemiyadan zərər görmüş sahibkarlara dəstək müxanizmi vasitəsi ilə büdcədən bir milyard manat vəsait ayrılmış və digər dəstək mexanizmləri vasitəsilə bu məbləğ 3,5 milyard manata çatdırılmışdı.
Hazırlanmış proqramlar əsasən 3 istiqaməti özündə birləşdirir. Birinci istiqamət pandemiyadan zərər çəkmiş sahibkarlara birbaşa verilən kompensasiyalardır ki, artıq həyata keçirilmişdir. Üstəlik, fərdi sahibkar kimi 130 min sahibkar bu dəstəkdən faydalanmışdır. Bu mexanizm çərçivəsində pandemiyadan zərər çəkmiş sahələrdə çalışan sahibkarlara işçilərini ixtisar etməməsi üçün əməkhaqqının böyük bir hissəsi dövlət tərəfindən ödənilmiş, təxminən 210 min muzdlu işçi bundan faydalanmışdır. İkinci istiqamət daha uzunmüddətli, bütövlükdə 2020-ci ili əhatə edən vergi və sosial sığorta haqqlarının ödənilməsini əhatə edir. Qanunvericilikdə edilən dəyişikliklərə görə 2020-ci il ərzində sahibkarların böyük bir hissəsi üçün vergi dərəcələrinin, sığorta haqlarının aşağı salınması, vergi ödənişlərində müddətlərin verilməsi və cərimələrin hesablanması təmin edilib.
Üçüncü istiqamət yeni layihələr həyata keçirməyə çalışan, yeni iqtisadi artım mənbələri yaradan, eyni zamanda postpandemiya dövründə iqtisadi artıma dəstək verə biləcək sahələri əhatə edir. Pandemiyanın təsirinə məruz qala biləcək sahələrin dəstəklənməsi üçün əlavə maliyyə resurslarının, xüsusilə güzəştli maliyyə resurslarının sahibkarlara təqdim edilməsi aktual vəzifələdəndir.
Sahibkarlar bir çox hallarda kredit götürdükləri zaman ya zəmanət mexanizmlərindən çətinlik çəkirdilər, ya da faizlərin yuxarı olmasından şikayət edirdilər . İndiki halda sahibkarların daha qısa müddətə daha güzəştli kreditlər əldə etmələri üçün yeni mexanizmlər hazırlanmış və bu da Sahibkarlığa İnkişaf Fondunun kredit vermək qaydalarında dəyişikliklərdə öz əksini tapmışdır.
-Əsas dəyişikliklər nədən ibarətdir?
-Pandemiyayanın təsirinə məruz qalan sahələrin, xüsusilə ictimai iaşə, turizm, otelçilik, fərdi təlim, təhsil sahələrinin fəaliyyətinin davam etdirilməsi və yeni layihələrin həyata keçirilməsi məqsədilə maliyyə vəsaitinin dövlət tərəfindən güzəştli şərtlərlə təqdim edilməsi üçün bir neçə mühüm güzəşt mexanizmi var. Birinci mexanizm ondan ibarətdir ki, sahibkarların zəmanət, yəni girov qoymaq kimi bir problemlə üzləşməməsi üçün götürdükləri kredit məbləğinin 60 faizi dövlət tərəfindən zəmanətlə təmin olunacaqdır. Bu kreditlərin 3 milyon manat həddini, müddəti isə üç ili keçməməlidir. Problemin digər tərəfi faizlərin yüksək olması ilə bağlıdır. Yeni qaydalara əsasən, kreditlərin illik faizlərinin 50 faizi dövlət tərəfindən ödəniləcəkdir. Burada mühüm şərt götürülən kreditlərin illik faizinin 15 faizi keçməməsidir.
Bu iki istiqamət – həm zəmanət məsələsinin həlli, həm də faizlərin yarısının dövlət tərəfindən ödənilməsi kiçik və orta sahibkarlığın, xüsusilə pandemiyanın zərərinə məruz qalmış xidmət sahələrinin ayaqda qalmasına və postpandemiya dövründə yeni layihələr həyata keçirmək üçün hazır olmalarına çox böyük dəstək olacaqdır.
Ümumi yanaşma postpandemiya dövründə sürətli inkişaf mərhələsinə keçməkdir. Kreditlərin verilməsi mexanizmi tam elektronlaşdırılıb. Bu o deməkdir ki, sahibkarlara kredit verilməsi daha qısa bir müddət ərzində, daha müasir texnologiyalardan istifadə etməklə mümkün bürokratiyanı aradan qaldırır.
- İnformasiya və kommunikasiya texnologiyalarının idarəetməədə geniş tətbiqi bu gün və postpandemiya dövrü üçün aktual tələblərdəndir...
- İnformasiya texnologiyalarının, elektron idarəetmə sistemlərinin tətbiqi ilə, innovasiyalardan geniş istifadə etməklə mövcud böhrandan sürətlə və az itki ilə çıxmağa və böhrandan sonrakı dövrdə də sürətli inkişafa nail olmaq mümkündür. İndiki halda sahibkara verilən kreditlərin elektron sistem üzərindən qurulması, onlayn kreditlərin verilməsi yaranmış iqtisadi şəraitin reallığıdır.
Sahibkara elektron formada kredit əldə etmək imkanının yaradılması bu vəsaitlərin qısa müddət ərzində daha əhatəli olacağına, daha çox sahibkarlıq subyektlərinə çatacağına imkan yaradacaq.
Onu da deyim ki, kredit resurslarının əlçatan olması hər zaman Azərbaycan dövlətinin ciddi əhəmiyyət verdiyi mühüm məsələlərdən olmuşdur. Dövlət bu istiqamətdə indiyə kimi 2 milyard manatdan çox vəsait xərcləmişdir.
Fəxriyyə İkramqızı