Qaydalara görə, hər hansı alıcı iri supermarketlərin, mağazaların, həmçinin ictimai iaşə obyektlərinin – kafe və restoranların xidmətlərindən istifadə edən zaman nağd şəkildə ödəniş etdikdə ona kassa çeki verilməlidir və o, həmin çekin məlumatlarını portalda yerləşdirməlidir. 30 gün ərzində istehlakçının müraciətinə əsasən, ödədiyi nağd vəsaitdən ƏDV-nin 10 faizi ona geri qaytarılır.
Amma, alıcılar kassa çeklərinin əldə olunmasında bir sıra çətinliklərlə üzləşirlər. Alıcıların çoxu ƏDV ödəyiciləri olan satış məntəqələrini, mağazaları və ictimai-iaşə obyektlərini müəyyənləşdirə bilmirlər. Bunun ən asan yolu həmin obyektlərin özündən ƏDV ödəyicisi olub-olmadıqlarını soruşmaqdır. Çekin üzərində ayrıca ƏDV göstərilirsə, bu da həmin müəssisənin ƏDV ödəyicisi olduğunu göstərir.
İkinci çətinlik kassa aparatlarının onlayn vəziyyətdə vergi xidmətinə qoşulmuş olmasıdır. İstehlakçılara əvvəldən alınmış köhnə və real rejimdə vergi xidməti şəbəkəsinə qoşulmayan kassaların çekləri verilir ki, onlar bu çeklərdəki məlumatları portala yükləməkdə çətinlik çəkirlər.
Üçüncü çətinlik budur ki, bir sıra satış məntəqələri, ictimai iaşə obyektləri çox vaxt çek əvəzinə müştəriyə obyektin daxili arayışını təqdim edirlər. Bu halda, İqtisadiyyat Nazirliyinin istehlakçıların hüquqlarını qorumaq üçün yaratdığı "Qaynar xətt"ə müraciət etmək, alıcıya təqdim edilmiş qeyri-qanuni sənəd haqqında məlumat vermək və həmin obyekti bu yolla şəffaflığa dəvət etmək lazımdır.
Dördüncü məqam budur ki, mərkəzdən kənar bəzi yerlərdə, xüsusilə rayonlarda mağaza və dükanların, ictimai iaşə obyektlərinin əksəriyyətində heç bir kassa çeki verilmir. Bu zaman da alıcı "Qaynar xəttə" zəng etməlidir.
Kassa çeki ilə bağlı daha bir məqam da çap olunan çeklərdə texniki səbəbdən yazıların çətin oxuması ilə bağlıdır. Çek düzgün oxunmadıqda məlumatların sistemə yerləşdirilməsi mümkün olmur.
Bütün bu hallar qanunvericiliyə görə hüquq pozuntusudur. Hesab edirik ki, istehlakçılar maarifləndirilməli, onların fəallığı artırılmalıdır. Belə olan halda, köhnə kassa aparatlarını yeni nəsil kassa aparatları ilə əvəz etməyən və yanlış məlumatlar verən sahibkarlıq subyektləri daha asan aşkar olunacaq, həm vergidən yayınma halları aradan qaldırılacaq, həm də istehlakçıların hüquqları bərpa olunacaqdır.
Fəxriyyə İKRAMQIZI