İşəmuzd çalışanların vergi yükü necə müəyyənləşir?

Təsərrüfat subyektinin hər hansı sahəsində işçilərə verilmiş ixtisas (peşə) dərəcələrindən aşağı tarif müəyyən edilən işlərin istehsalat xarakterinə görə işəmuzd işçilərə tapşırılarsa, həmin işləri yerinə yetirən işçilərə dərəcələr arasındakı fərq ödənilir. Əgər işçi hasilat normasını yerinə yetirərsə, lakin onun ixtisas dərəcəsi ilə yerinə yetirilən işin dərəcəsi arasında ən azı 2 dərəcə fərq olarsa, ona həmin dərəcələr arasındakı fərq ödənilir.

Əmək Məcəlləsinin 149-cu maddəsində isə əməyin işəmuzd ödənilməsində qiymətlər müəyyən edilmiş iş dərəcələri, əməyin ödənilmə dərəcələri, tarif (vəzifə) maaşları və hasilat normaları (vaxt normaları) əsas götürməklə müəyyən edildiyi göstərilir. İşəmuzd qiymət görülən işin dərəcəsinə uyğun olan gündəlik tarif maaşın (və ya saatlıq tarif maaşının) gündəlik (və ya saatlıq) hasilat normasına bölünməsi yolu ilə müəyyən edilir. İşəmuzd qiymət görülən işin dərəcəsinə uyğun olan gündəlik tarif maaşının (və ya saatlıq tarif maaşının) günlə (və ya saatla) müəyyən edilmiş vaxt normasına vurulması yolu ilə də müəyyən edilə bilər. Gündəlik tarif (vəzifə) maaşları, (saatlıq tarif maaşları) əməyin ödənilmə dərəcəsinə uyğun olan aylıq tarif (vəzifə) maaşının aylıq iş günü (aylıq iş saatı) normasına bölünməsi yolu ilə tapılır.

İşəmuzd çalışan vətəndaşların gəlirləri və vergi öhdəliklərinə gəldikdə isə, "İşəmuzd" sözünün mәnasına fikir versәk, görәrik ki, bu halda әmәkhaqqı işçinin işlәdiyi işә әsasәn ödәnilir. Belә ödәnişlәr, әsasәn, tәmir-tikinti tәşkilatlarında, müәyyәn montaj-quraşdırma işlәrindә işlәyәnlәrә tәtbiq olunur. İşәmuzd ödәniş, tәbii ki, tәkcә tikinti tәşkilatları ilә mәhdudlaşmır. İşәmuzd әmәkhaqqında artıq iş saatı yox, iş norması әsas götürülür. Tutaq ki, işçi bәnnadır vә әmәk müqavilәsi bağlayan zaman işәgötürәn ilә razılaşır ki, hörülәcәk hәr kvadratmetr hörgü üçün ona 5 manat әmәkhaqqı ödәnilsin. İşçi bir ay әrzindә 60 kvadratmetr hörgü işi görәrsә, bu zaman onun aylıq әmәkhaqqı 300 manat (5 manat x 60m2) tәşkil edәcәk. İşәmuzd әmәkhaqqı bu formada hesablanmalıdır. Başqa bir misal. Rәngsaz bağladığı әmәk müqavilәsinә әsasәn, rәnglәdiyi hәr kvadratmetr üçün 3 manat, suvaq vurduğu hәr kvadratmetr üçün isә 4 manat әmәkhaqqı alacaq. Ay әrzindә işçi 70 kvadratmetr rәngsaz işi, 60 kvadratmetr isә suvaq işi görüb. Bu zaman onun aylıq әmәkhaqqı 450 manat (3 manat x 70m2 + 4 manatx 60 m2 = 210 manat + 240 manat) olacaq".

Vergi ödəyicilərində işəmuzd iş yerində gəlir vergisinin hesablanılmasına gəlincə, bu iş rejimində işləyən işçilərin gəlir vergisi Vergi Məcəlləsinin 101.1-ci və 101.1-1-ci maddələri ilə hesablanır. 101.1-ci maddəyə əsasən, bu Məcəllənin 101.1-1-ci maddəsinin müddəaları nəzərə alınmaqla, fiziki şəxslərin muzdlu işdən aylıq gəlirlərindən vergi aşağıdakı cədvələ uyğun tutulur:

Vergi Məcəlləsinin 101.1-1-ci maddəsinə əsasən, neft-qaz sahəsində fəaliyyəti olmayan və qeyri-dövlət sektoruna aid edilən vergi ödəyicilərində işləyən fiziki şəxslərin muzdlu işdən aylıq gəlirlərindən vergi 2019-cu il yanvarın 1-dən 7 il müddətində aşağıdakı cədvələ uyğun olaraq tutulur:

Göründüyü kimi, işəmuzd qaydasında işləyən işçilərin gəlirləri işəgötürənin neft-qaz sahəsində fəaliyyəti olub-olmamasından və qeyri-dövlət sektoruna aid edilib-edilməməsindən asılı olaraq 101-ci və ya 101.1-1-ci maddəsinə uyğun olaraq gəlir vergisinə cəlb olunur.

Eyni zamanda, Vergi Məcəlləsinin 102.1.6-cı maddəsinə əsasən fiziki şəxsin əsas iş yerində (əmək kitabçasının olduğu yerdə) hər hansı muzdlu işlə əlaqədar əldə edilən aylıq gəliri 2.500 manatadək olduqda, 200 manat, illik gəliri 30.000 manatadək olduqda isə 2.400 manat məbləğində olan hissəsi vergidən azaddır.

Yuxarıdakı misallarda qeyd edilən 300 manat və 470 manat əməkhaqqlarını ödəyən işəgötürən neft-qaz sahəsində fəaliyyəti olmayan və qeyri-dövlət sektoruna aid edilən vergi ödəyicisi olduqda Vergi Məcəlləsinin 101.1-1-ci maddəsi tətbiq olunur və gəlir 8000 manatdan aşağı olduğundan vergi 0 dərəcə ilə hesablanır. Əgər işəgötürən neft-qaz sahəsində fəaliyyəti olan və qeyri-dövlət sektoruna aid edilməyən vergi ödəyicisidirsə, bu zaman Vergi Məcəlləsinin 101.1.-ci maddəsi tədbiq olunur və gəlir 2500 manatadək olduğundan vergi 200 manat azadolma nəzərə alınmaqla 14 faiz dərəcə ilə hesablanır.

Fərqanə ALLAHVERDİQIZI