Vergi Məcəlləsinin 16.11.1-ci maddəsinə əsasən, bu Məcəllənin 71-1.5-ci maddəsində göstərilən əməliyyatlar üzrə – elektron qaimə-fakturanın seriya və nömrəsi; təqvim ayı ərzində eyni vergi ödəyicisindən müntəzəm və daimi əsaslarda alınan və elektron qaimə-fakturalar ilə rəsmiləşdirilən mallara (işlərə, xidmətlərə) görə ödəniş aparılarkən belə əməliyyatlar üzrə - tərəflər arasında bağlanmış müqavilə və ya həmin müqaviləyə əlavənin tarixi və nömrəsi ödəniş tapşırığında göstərilməlidir.
Vergi Məcəlləsinin 16.11-ci maddəsində ödəniş tapşırığındakı məlumatlarla bağlı göstərilən tələblər əksər vergi ödəyicilərinə aiddir. Həmin maddəyə əsasən, vergi ödəyiciləri arasında ödəniş əməliyyatı aparılarkən əməliyyatı həyata keçirən banka və ya bank əməliyyatları həyata keçirən digər şəxslərə təqdim edilən ödəniş tapşırığında elektron qaimə-faktura ilə bağlı 16.11.1-ci maddədə qeyd olunan məlumatlar göstərilir.
Göründüyü kimi, vergi ödəyicilərinin vəzifələrinə ödəniş tapşırığında aparılan əməliyyatlar üzrə geniş məlumatların qeyd edilməsi tələbi vardır. Maddənin müvafiq bəndlərini izah etmədən öncə bildirək ki, Vergi Məcəlləsinin 16.11-ci maddəsi ilə müəyyən edilən tələblər həm kağız, həm də elektron formada tərtib edilən ödəniş tapşırıqlarına şamil edilir. Bəzi həmkarlarımız hesab edirlər ki, internet bankinq üzərindən tərtib edilən ödəniş tapşırıqlarına maddənin tələbi şamil edilmir. Fikrimizcə, tələblər bütün növ ödəniş tapşırıqlarını əhatə edir.
Vergi Məcəlləsinin 71-1.5-ci maddəsində göstərilən əməliyyatlar üzrə məlumatların əks etdirilməsi zamanı elektron qaimə-fakturanın seriya və nömrəsinin göstərilməsi tələbi müəyyənləşdirilib.
Misal 1: Vergi ödəyicisi qarşı tərəfə 20.000 manatlıq mal təqdim edib və qarşı tərəf ödənişi həyata keçirəndə mütləq ödəniş tapşırığında 20.000 manatlıq malın elektron qaimə-fakturasının seriyasını və nömrəsini qeyd etməlidir.
Misal 2: Vergi ödəyicisinə konsaltinq şirkəti 2.000 manatlıq mühasibat xidməti göstərib. Vergi ödəyicisi mühasibat xidməti göstərən qarşı tərəfin təqdim etdiyi elektron qaimə-fakturanın seriyasını və nömrəsini qeyd etməlidir.
Misal 3: Vergi ödəyicisinin qarşı tərəfə təqdim etdiyi 4.000 manatlıq malın 800 manatlıq hissəsi geri qaytarılıb. Qarşı tərəf 4.000 manatlıq malın ödənişini etdiyi üçün vergi ödəyicisi 800 manatlıq ödənişi geri qaytardıqda ödəniş tapşırığında mütləq qaytarılma haqqında qaimə-fakturanın seriyası və nömrəsi qeyd edilməlidir.
Burda diqqət çəkən digər məqam Vergi Məcəlləsinin 71-1-ci maddəsinin tələbləri nəzərə alınmaqla vergi ödəyicisinin müəyyən müddətdən sonra elektron qaimə-fakturanı təqdim etməsi hallarıdır.
Misal 4: Vergi ödəyicisi qarşı tərəfdən əvvəlcədən sifariş edilməyən 3.000 manat məbləğində malları “Malların təhvil-qəbul aktı” sənədi ilə 13 yanvar 2022-ci il tarixdə qəbul edib. Malları təqdim edən şəxs elektron qaimə-fakturanı 17 yanvar 2022-ci il tarixdə göndərib. Mümkündür ki, vergi ödəyicisi 15 yanvar 2022-ci il tarixdə 3.000 manatlıq malların dəyərinin ödənilməsi ilə bağlı ödəniş tapşırığı tərtib etsin. Bu halda vergi ödəyicisi ödəniş tapşığına “Malların təhvil-qəbul aktı”nın nömrəsini və tarixini qeyd etməlidir.
Misal 5: Vergi ödəyicisi qarşı tərəfə 22 yanvar 2022-ci ildə təlim xidməti göstərib. Tərəflər arasında işlərin (xidmətlərin) görülməsi ilə bağlı akt olsa da, vergi ödəyicisi “malların, işlərin və xidmətlərin təqdim edilməsi barədə” elektron qaimə-fakturanı 26 yanvar 2022-cü ildə təqdim edib. Vergi ödəyicisi tərəflər arasında 24 yanvar 2022-ci ildə imzalanan akta görə ödəniş həyata keçirdikdə, ödəniş tapşırığında həmin aktın nömrəsini və tarixini qeyd etməlidir.
İndi isə misalları fərqli şərtlərlə təqdim edək.
Misal 6: Vergi ödəyicisi əvvəlcədən sifariş edilməyən malları “Malların təhvil-qəbul aktı” ilə 10 mart 2022-cü ildə qəbul edib. O, 19 mart 2022-ci il tarixdə ödəniş etmək istəsə də, məlum olur ki, qarşı tərəf 5 gün müddət keçməsinə baxmayaraq elektron qaimə-fakturanı təqdim etməyib. Bu halda vergi ödəyicisi ödəniş tapşırığında elektron qaimə-fakturanı yox, “Malların təhvil-qəbul aktı”ndakı məlumatları qeyd edərsə, o zaman vergi orqanı tərəfindən maliyyə sanksiyasına məruz qala bilər.
Misal 7: Vergi ödəyicisi qarşı tərəfə İT xidməti göstərib, tərəflər arasında xidmətin göstərilməsi ilə bağlı 10 aprel 2022-ci ildə akt imzalanıb. Xidməti alan şəxs 18 aprel 2022-ci ildə ödənişi həyata keçirmək istəyəndə məlum olur ki, xidmət göstərən tərəfindən “Malların, işlərin və xidmətlərin təqdim edilməsi barədə” elektron qaimə-faktura təqdim edilməyib. Ödəniş tapşırığında aktla bağlı məlumatlar qeyd edilərsə, ödənişi həyata keçirən şəxsə maliyyə sanksiyası tətbiq oluna bilər.
O səbəbdən də ödənişi həyata keçirən şəxs Vergi Məcəlləsinin 71-1.1-ci maddəsindəki müddət tələblərini nəzərə almaqla ödəniş tapşırığında qeydlər aparmalıdır. Müddət tələbləri pozulduğu təqdirdə elektron qaimə-faktura təqdim olunarsa, maliyyə sanksiyası ödəniş tapşırığını tərtib edən şəxsə tətbiq olunacaq. Vergi Məcəlləsinin 71-1-ci maddəsinin müddətlə bağlı tələbini pozaraq elektron qaimə-faktura göndərməyən şəxsə ödənişlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğun hesab edilmir.
Vergi Məcəlləsinin 16.11.1-ci maddəsinə əsasən, təqvim ayı ərzində eyni vergi ödəyicisindən müntəzəm və daimi əsaslarda alınan və elektron qaimə-fakturalar ilə rəsmiləşdirilən mallara (işlərə, xidmətlərə) görə ödəniş aparılarkən belə əməliyyatlar üzrə - tərəflər arasında bağlanmış müqavilə və ya həmin müqaviləyə əlavənin tarixi və nömrəsinin ödəniş tapşırığında qeyq edilməlidir. Maddədə ilk diqqət yetiriləsi məqam “müntəzəm və daimi əsaslar” məfhumudur. Təcrübəli həmkarlarımız xatırlayırlar ki, Vergi Məcəlləsinin 1 yanvar 2020-cı il tarixdən qüvvədən düşən 166.3-cü maddəsində xidmətlərin müntəzəm və ya daimi əsasda göstərilməsi qeyd edilmişdi. “Müntəzəm və daimi əsaslar”ın hansı hallara aid edilməsi maraq doğurur. Məcəllədə bu, qeyd olunmasa da, fikrimizcə, aşağıdakı halları həmin anlayışa aid etmək olar:
Misal 8: Vergi ödəyicisi supermarketlə bağladığı 1 illik müqaviləyə əsasən, həmin obyekti süd məhsulları ilə təmin edir. 2022-ci ilin fevral ayı ərzində vergi ödəyicisi 10 ədəd elektron qaimə-faktura üzrə malları vergi ödəyicisinə təqdim edib. Market qarşı tərəfə ödəniş etdikdə 10 ədəd elektron qaimə-fakturanın göstəricilərini deyil, sadəcə tərəflər arasında imzalanan müqavilənin məlumatlarını qeyd edib. Bu, qanunvericiliyə uyğundur. Təbii ki, malları təqdim edən vergi ödəyicisi də göndərdiyi elektron qaimə-fakturada müqavilənin göstəricilərini qeyd etməlidir.
Misal 9: Vergi ödəyicisi biznes mərkəzi ilə bağladığı müqaviləyə əsasən, onun konfrans zalından müntəzəm istifadə edir. Vergi ödəyicisi 2022-ci ilin aprel ayında iki dəfə tədbir keçirdiyi üçün qarşı tərəf ona 4 elektron qaimə-faktura təqdim edir. Bu zaman vergi ödəyicisi ödəniş həyata keçirdikdə elektron qaimə-fakturaları yox, müqavilənin tarixini qeyd edə bilər.
Misal 10: Vergi ödəyicisi bağladığı müqaviləyə əsasən, qarşı tərəfdən müntəzəm mühasibat xidmətləri slır. Mühasibat xidmətləri göstərən şəxs fevral və mart aylarında elektron qaimə-faktura təqdim edib. Vergi ödəyicisi iki ayın haqqını ödəyərsə, müqavilədəki yox, elektron qaimə-fakturadakı məlumatı qeyd etməlidir. Çünki Vergi Məcəlləsinin müvafiq maddəsində “təqvim ayı ərzində eyni vergi ödəyicisindən müntəzəm və daimi əsaslarda alınan və elektron qaimə-faktura ilə rəsmiləşdirilən mallara (işlərə, xidmətlərə) görə aparlması” göstərilib.
Mənbə: Anar Bayramov. “Vergi uçotu” kitabı